No tin un luna di aña a transcuri y ya Aruba a pasa den su promer blackout. Fastioso pa tur ciudadano cu mester pasa den e molester aki, pero lo mester custumbra cu esaki pasobra no ta parce cu tin mehoracion na caminda. Logico cu por tende palabra fuerte di banda di e ministro responsable, esey ta lo menos. Cu e no ta bay di biaha hopi fuerte contra gerencia di e planta ta di comprende; al fin y al cabo, ta trata di hende cu nan mes a pone eynan. En todo caso, awor si a bira ora pa nan actua cu mas diligencia pa evita e tipo di suceso aki ta keda tuma lugar. En principio nos mester kere tambe cu gerencia y personal di e planta no ta tratando di haci un mal trabao, pero tin problema cu por ta structural den e manera con e insstalacion ta opera. Ademas por tin problema cu poco poco ta yegando e momento di amplia e capacidad instala pa por maneha situacion di fayo y di mantencion mihor.

Ta dificil pa como medio di comunicacion haya un vista mas detaya di loke ta pasandoden e compania pa loke ta e plannan futuro di modernizacion y ampliacion. Nos por comprende for di declaracion di e mandatario concerni cu e ta haya cu blackout mester a pasa pa pasado cu e inversion grandi haci. Obviamente no ta logrando e meta, ainda, segun e mandatario. E pregunta sin embargo ta si e inversion referi tabatin como obhetivo pa haci blackout algo di pasado. Ta berdad cu e equipo referi a costa hopi placa, pero realmente esaki ta haci e diferencia cu ora algo pasa, un elemento di e totalidad den operacion cay afor, pa cualkier motibo, esaki no ta lastra e otronan cu a keda den operacion? Esey ta loke a pasa, segun e propio gerencia, y lo keda sucede tambe cada tanto tempo pasobra segun nos e inversionnan haci no a cambia nada na e set up di e planta. En general ta asina cu mester tin bastante capacidad di reserva pa por haci mantencion regular na tur e partinan di e equipo, pa evita, o en todo caso limita e posibilidad di un fayo durante operacion. Aki no tin ‘rocket science’, esaki ta e caso den tur instalacion industrial.

Pues pregunta na gerencia, y e ministro: tin suficiente capacidad di reserva presente cu ta garantiza mantencion regular apropia? Por ta cu mester inverti mas ainda pa por logra esaki? Ta relativamente facil pa e ministro encarga vocifera cu e inversion tabata grandi, asina ta nan percura pa e cos ta opera bon… Segun nos opinion, nos ta cuminzando riba un pia robez aki. Ban tira un vista un rato con demanda di coriente a evoluciona durante ultimo añanan. Segun cifra publica pa Banco Central, un comparacion entre consumo di electricidad na 2019 y 2022, cifra di 2023 no ta disponible ainda, na 2022 ainda e consumo tabata un poco mas abao cu na 2019, aunke no hopi: 0,01% so. Di otro banda, tabatin entre e mesun añanan aki un aumento di 3,6% den cantidad di conexion, y di 4,8% den cantidad di usuario. Na 2022 tabatin un total di 52.949 conexion y 49597 usuario. Si nos mira den pasado, nos por ripara cu den ultimo 10 aña no tabatin un produccion cu a crece tanto, pero si por mira e cantidad di conexion y usuario a crece bastante. Na 2012 tabatin 45.075 conexion y 41.337 usuario. Compara anto cu 2022 ta un aumento di 7.874 conexion (+17,5%) y di 8.260 usuario (+19,9%), mientras e consumo na 2022 tabata solamente 3,7% mas cu na 2012.

E conclusion necesariamente ta cu, aunke nos lo a anticipa cu e crecemento fuerte di cantidad di conexion y usuario lo a obliga na aumenta capacidad instala di forma mas drastico, no tin un aumento asina grandi den consumo cu lo a ocasiona esey. E pregunta cu nos a keda cune ta si e falta di necesidad pa aumenta capacidad instala a conduci tambe na menos preocupacion pa keda cana dilanti den modernizacion y mehoracion, irespecto e aumento modera den consumo. Nos por imagina cu den ultimo decada e compania a pasa den temponan turbulento, mas tanto causa pa e maneho politico hiba den e periodo ey. A surgi varios diferente plan pa cambia set up di e planta, variando di introduccion di LNG (dos biaha), gas di un planta di procesa desperdicio (fracasa), energia di biento (bon), energia solar (tin produccion?), y finalmente iniciativa pa trece hidrogeno. Mientras tanto, mas di 90% di energia genera y distribui keto bay ta bin di uso di heavy fuel oil y den e decada contempla aki, nos no a mira avance den direccion di energia renovable. Ademasta resulta ainda imposible garantiza un operacion sin fayo, y no tin vista riba kico lo ta futuro. Na mesun momento nos ta propaga nos posicion den region como vanguardia riba tereno turistico, mientras nos situacion di infrastructura no ta cuadra cu esaki. Den esey mester bisa cu e problema di interupcion di coriente ta mustra chikito banda di e problema cu ta warda nos cu e instalacionnan di purifica awa, unda no tin fin di cuminza atende e asunto mes. Ta bira tempo pa bin cu un maneho di urgencia pa diferente aspecto di nos infrastructura, y no solamente pasobra nos mester corda riba turista, sino na promer lugar pasobra debe comunidad un respuesta adecua. Ora cos bay malo, no ta gerencia so tin responsabilidad.