Cada gabinete nobo ta trece e speranza cu awor si medio ambiente lo haya e atencion tan necesario. E actual gabinete no ta un excepcion den esey. Ban wak si esey ta resulta berdad. Sin embargo, historia ta mustra lo contrario, cu un ausencia casi total di ley ambiental, cu ademas lo mester a haya implementacion debido. Pakico esey ta asina?
Un vistazo serio den nos pasado ta mustra e motibonan berdadero pakico medio ambiente ta aparece den programa di gobernacion cada cuatro aña, pa despues resulta den nada sustancial durante e periodo. E motibo principal ta e modo di opera di tur gobierno, sin excepcion te awe. Cada biaha cu tin un oportunidad pa amplia nos base economico, e voznan cu ta resona mas ta esunnan cu kier silencia tur otro cu por remotamente parce oposicion contra yegada di e actividad economico nobo, incluyendo eventual obhecion pa via di consideracion ambiental. Obtene e actividad economico ta parce e unico obhetivo valido, poniendo un banda tur otro consideracion, incluyendo esunnan ambiental. Esey no ta solamente na inicio di establecimento di e actividad, sino despues tambe durante nan presencia. Un ehemplo di esey ta turismo, aunke na inicio no tabatin resistencia, pero despues di sigui amplia di un forma desmedi, sistematicamente tabata acciona contra tur esnan cu tabata siquiera alza nan voz contra e desaroyo no planifica, cu tabata parce orienta solamente riba consideracion politico oportunista, hasta liga na probecho personal. Te awe ainda no ta acepta nada cu remotamente ta parce oposicion contra desaroyo turistico excesivo, pero si regularmente por scucha ‘lip service’, entre otro di e sector mes, na tema manera ‘desaroyo turistico sostenible’, inclusive maneho responsable di medio ambiente.
Kico anto ta e motibo pakico nos no por yega na imposicion di ley ambiental? Ora por ehemplo puntra pakico no tin ley ambiental adecua, un promer contesta lo ta cu den tanto trabao legislativo, traha ley di antemano no ta un tarea di prioridad. OK, por acepta esey, talvez. Pero seguidamente, ora surgi un actividad nobo cu ta requeri legislacion, fierno ta habri contra esun cu propone esey; ta nan ta ‘enemigo di progreso’ na nos pais cu kier stroba establecimento di tal actividad economico, cu supuestamente lo trece tanto prosperidad, empleo pa nos hendenan plus mitar di e region. Di e manera aki nos tabatin un industria petrolero pa casi 100 aña, sin ningun dia haya imposicion di legislacion ambiental cu na otro pais ta acepta pa e mesun industria aki, aunke tambe cu nan intento pa frustra e tipo di ley aki. Conclusion anto: legislacion preventivo no t’ey pasobra esey ta stroba yegada di actividad economico, y unavez estableci,imposicion di ley ambiental ta reduci nan posibilidad di gana placa y pesey ta ‘not done’. Asina nos ta termina unda nos ta awe, cu poco perspectiva pa un futuro economico mas sostenible, sigur si e pensamento dominante ta keda esun cu ta condena cada intento pa regula algo, como un menaza pa e actividad economico cu mester por prospera sin metemento di estado y mucho menos di ciudadano.
Ta straño anto cu no ta lanta voz cu ta tuma posicion contra e tendencia aki? Laga nos tuma como ehemplo un proyecto manera esun di cria di pisca den criadero pafor di costa. Riba su mes ta parce un proyecto cu por ta sostenible, sigur si aplica norma di proteccion di medio ambiente, no? Bon, talvez. Un proyecto asina lo produci un cantidad considerable di desperdicio cu, si no ta tuma medida, ta percura pa desperdicio descontrola tanto riba tera como den lama. Den ambos caso un gobierno responsable mester percura pa regla bon defini pa ambos area. Nos no lo keda sorprendi si aki tambe ta bay aplica e modo di opera, di gobierno, pa tur claridad, di argumenta cu legislacion di antemano lo ta perhuicioso pa yegada di e actividad, y unavez e ta estableci e cancion ta cambia y ta bira cu “ya cu nan t’ey caba, no stroba nan di gana nan placa”…Asina nos a mira sucede den ultimo añanan cu maneho di e actividad di ATV/UTV, o mejor dicho e ausencia di algun maneho. E protesta di e empresarionan contra cualkier tipo di regulacion a resulta efectivo, esey si nos por comproba. Den tempo di e crisis di Covid-19 nos a presencia e absurdidad di elimina e prohibicion riba pesca cu harpun, pasobra supuestamente “Rubiano mester por pone pan riba mesa pa nan famia”. Pregunta actual: cuanto di nan ta depende ainda di participa den e destruccion di fauna marino na nos costanan cu e tipo di pesca aki? Asina cortico memoria di nos gobernantenan ta cu e capitulo aki a pasa caba pa e buki di olvido?Nos ta na altura di un estudio cu ta tumando lugar pa yega na inventarisacion di loke mester haci pa recuperacion di nos naturaleza.Ta parce nos un bon iniciativa pero lo reserva nos comentario te ora nos haya e material concerni pa propio evaluacion. Ta di spera cu den e caso aki e no resulta un cortina di huma, tras di cual deterioro y destruccion di nos naturaleza ta continua. Finalmente, comoun referencia historico, pa nos realiza cuanto nos no ta haciendo, lo siguiente: mas di 200 aña pasa e promer documento reconoci como texto autentico na Papiamento (di Aruba), tabata e carta di protesta na Gezaghebber di e ‘boswachternan’ contra abuso na man di nan hefe. Boswachter? Si, 200 aña pasa tabatin sano huicio pa paga hende pa vigila contra destruccion di nos reserva forestal. Tribi propone esey awendia…