Algun siman pasa a tuma lugar un debate den aula di Universidad di Aruba, cu tabatin como tema e papel di Papiamento den enseñansa basico. E sala tabata competamente yen, principalmente cu loke ta yama ‘Europese Nederlanders’. E ‘Hulandesnan crioyo’ cu ta forma como 70% di e poblacion, tabata parce un minoria. Esey naturalmente no ta bisa tur cos, ya cu ta bay pa argumento cu ta trece dilanti y den esey no ta distingui entre persona. Pero ta remarcable cu den e tipo di evento aki nos ta sinti falta di presencia di e mayoria cu lo mester ta interesa den kico e futuro di enseñansa pa nan yiu lo ta.

A pesar di e composicion di e sala, mester bisa cu e reparticion di opinion, cual alternativa nan ta apoya como idioma di instruccion den enseñansa basico, no a duna sorpresa. Un gran parti a scoge pa e variante ‘mas di un idioma di instruccion’ mientras e apoyantenan di solamente Hulandes, solamente Papiamento of Ingles tabata grupo hopi mas chikito. Esaki tampoco no ta bisa tur cos, pasobra no tabata un tipo di encuesta pa wak ken ta gana, sino un intercambio di idea den e asunto aki. Por bisa cu e evento tabata te un cierto grado exitoso pasobra a bin dilanti varios aspecto cu cual mester tene cuenta y cu ta haci cualkier di e alternativan aplica estrictamente, menos atractivo.

Kico asina tabata e cosnan cu a yama atencion, cu cual mester tene cuenta den cualkier caso? Por ehemplo, e uso di Hulandes como unico idioma di instruccion den scol basico ta zona bon, pasobra hopi hende tin yiu cu mester bay studia na Hulanda, berdad? Incorecto, mayoria no ta yega aya nunca. Ademas, awendia tin un institucion Hulandes di educacion superior cu no tin un carera completo na Ingles? Tin hende di un cantidad di pais ta studia na Hulanda, na Ingles y nunca ta yega mas leu cu ‘goedemorgen’ y ‘dank u wel’. Nos yiunan mester studia na Hulandes mientras tin Hulandes naci na Hulanda cu ta studia na Ingles, pa mehora nan oportunidadnan den un mundo globalisa? Anto nos ta insisti cu mester siña Hulandes bon, pa por tin miho oportunidad?

Esey no ta tur. Nos a yega di test recientemente e habilidad di nos cuerpo di docente pa duna les na Hulandes? Nos no ta gañando nos mes? Pasobra si nos no ta kiboca pa decadas caba ta aplicando Papiamento y Hulandes banda di otro den henter scol basico. Regreso na Hulandes so, y cu follow up pa controla esaki, ta parce un caminda imposible di implementa.

Papiamento so anto den henter e seis añanan? No ta haya tanto hende apoya esaki, ni entre esnan cu tin Papiamento como idioma materno. Ademas e atencion pa e grupo creciente di esnan cu tin otro idioma materno ta haci necesario di usa un sistema mixto. Tur hende ta demasiado consciente di e hecho cu nos mester por maneha cuatro idioma. Anto ban percura pa tur cuatro haya e atencion cu nan mester. Aunke aki nos ta haci un side step chikito pasobra e debate tabata tocante idioma di instruccion. Anto nos ta papiando basicamente di con inicia e scol basico; kico lo ta e forma mas recomendable? Tin hopi na fabor di un inicio cu Papiamento como idioma di instruccion inicial, mirando cu pa mayoria esaki ta e idioma materno. Nos sa cu di biaha ta bin e critica, tambe di hende di edad cu nunca a haya les den nan idioma materno y manera tin di nan ta bisa:’esey no a mata mi.” Pero tin otro aspecto pa considera. No ta trata solamente di tin suficiente materal didactico directo pa instruccion, sino un base di material di lectura apropia pa mucha. Y hasta si nos tin suficiente di esey, mester tene cuenta cu mucha no ta preocupa tanto ta den ki idioma algo ta skirbi, unavez e tin interes pa lesa.

Y aki ta unda nos ta yega na un di puntonan crucial: tin un mundo di lectura pa grandi y chikito lesa, principalmente riba internet, si nan no venena bo gana di lesa cu comentario negativo tocante otro idioma. Si pa funciona bon den nos comunidad y nos economia bo mester di cuatro idioma, ta pakico tanto hende ta haci tanto ‘fuss’ tocante preferencia pa tal o cual? E obstaculo grandi cu ta señala aki ta e falta di un cultura di lesa, cu ta haci cu hasta ora alumnonan caba un educacion secundario, nan ta carece di un vocabulario suficiente, den cualkier di e cuatronan… Pakico gaba stranhero na cierto ocasion cu nos tur ta domina cuatro idioma o mas, anto no ta haci lo necesario pa nos hobennan haya instruccion drechi den tur cuatro?

Y si ta asina importante idioma ta, manera Hulandes den e aparato publico, ta pakico ta acepta cu di baina ainda tin funcionario publico cu ta domina e idioma oficial aki na un nivel aceptable? Pa no papia mes di e dominio cuestionable di nos idioma Papiamento, hasta entre politico y periodista… E debate tabatin un resultado positivo: no tin un alternativa ideologico cu ta e remedi magico.