Den un reciente edicion di Bon Dia Aruba a sali un entrevista cu un di nos expertonan di nos idioma Papiamento, unda e ta vocifera e critica, o mas bien e lamento cu no tin suficiente literatura na Papiamento. Ta masha facil pa nos bay di acuerdo cu esey, e ta un hecho. Y naturalmente e tin su debido splicacion, y esey ta cu den un comunidad di apenas 250.000 habitante di tres isla chikito hunto, automaticamente e produccion di literatura na e idioma ey ta limita. Esey ta algo cu nos ta comparti cu cantidad di otro idioma cu ta conta cu un base poblacional limita. Talbes, si nos bay compara nos situacion mas den detaye cu otro idioma local den nos region, manera Sranang o Patois, nos situacion no ta asina malo mes. E por ta pober compara cu idioma grandi manera Ingles y Spaño, pero ta di comprende cu nos no ta na e nivel ey.

Sin embargo, nos ta kere tambe cu ta importante haci un esfuerso pa mehora esaki, invitando y stimulando hende pa subi e caminda, nada facil, aki. Pasobra un cos ta pretende di bay skirbi algo mas substancial cu un articulo limita, otro cos ta realisa esey y mas ainda den nos situacion unda mayoria di hende tin un bida bastante agita, aunke ainda nos mes hopi biaha ta purba bende e imagen di nos bida na nos isla como algo masha ‘relaxed’. No ta pornada nos a bin riba e lema cu ainda ta guia nos turismo: “One happy island.” Mientras tanto nos mes a ripara cu di un banda, mientras nos ta bendiendo e slogan di mercadeo aki, den hopi aspecto nos comunidad conoce su dolornan profundo tambe, sigur riba tereno social. Pero, finalmente tur cos ta keda den man di e persona cu ta sinti e gana pa acepta e reto y trata na logra.

Aki inmediatamente ta surgi un dilema grandi: pakico na Papiamento? Si un persona tin e pretension di publica un buki, bibando den un comunidad chikito rondona pa por lo menos tres idioma grandi, esey ta trece e hende facilmente riba e pensamento cu ta miho pa publica di biaha den un di e idiomanan aki. Ademas, hopi di nos hendenan ta sinti nan mes hopi insigur skirbiendo Papiamento, mes o mas hopi cu ta e caso den un di e idiomanan, cu no ta nan idioma materno, pero den cual nan a haya hopi mas instruccion y mas ehercicio cu den nan propio idioma maternal, si esey ta Papiamento. Ademas cu loke nan a lesa den nan bida, profesional y priva, ta mas tanto den otro idioma. Aruba ta loke e ta pasobra nos a logra biba entre cuatro idioma. Asina ta cu e decision pa publica algo na Papiamento ta topa cu duda grandi desde e prome momento.

Di otro banda, e era moderno aki a trece un beneficio grandi pa tur hende cu kier skirbi, basta nan laga un deseo un banda: esun di mira algun dia nan buki den forma di papel den showcase di un libreria. Ta ey ta unda tin obstaculo grandi, pasobra mester di basta capital pa produci un buki, hasta den un cantidad limita. Loke nos mester cuminsa pone un banda, ta e pensamento cu e obra no ta finalisa tanten cu e ehemplarnan no ta na biblioteca o den libreria; lo importante ta cu hende ta lesa, con y unda ta secundario. Y e gastonan di un buki digital ta naturalmente minimo, realmente loke ta conta ta e esfuerso cu e persona ta haci pa crea su obra, un cuestion di hopi ora, mescos cu den e tempo cu tabata imprimi tur cos. Di e manera aki nos por cuminsa cu kita e fastidia di mester pone placa riba mesa prome pa logra concretisa e proyecto.

Awor ta sigui e pregunta si di e forma aki nos ta bay haya hopi persona pa cuminsa cu e aventura aki. Nos ta pesimista den esey, talbes pasobra nos ta pertenece na un grupo chikito cu ta skirbi diariamente, seis dia pa siman, como profesion. Nos ta imagina nos mes un persona cu sin pago algun ta bay sinta pa varios luna, por ta aña, probablemente banda di otro trabao, pa realisa e hazaña aki, pasobra esey e ta, nada menos. Cu esey anto, nos ta conforma nos mes cu no ta bay tin hopi literatura na Papiamento? Si, y no mester lamenta esey tanto. Nos idioma a surgi y ta prospera den un ambiente rondona pa idioma grandi, y esey no ta bay cambia. Es mas, ta esey ta e base pa nutri vocabulario di Papiamento, cu a haci cu den e ultimo decadanan Papiamento a avansa enormemente den volumen di e vocabulario ey. Y con Papiamento ta crece? Ora nos laga e pensamento atras cu nos ta tende regularmente: “Pero esey no ta Papiamento, esey ta Spaño…” Si , e tabata Spaño te ayera cu nos tabatin mester di un palabra pa expresa exactamente esey… Ta con nos ta kere cu otro idioma a crece? Cuanto palabra di origen Frances tin den Ingles y Hulandes? Nan a puntra si nan ‘mag’ uza nan? Ban extende nos vocabulario di Papiamento den nos trabao di tur dia.