Nos tin e impresion cu un di e puntonan cardinal di reforma y innovacion den enseñanza ta na punto di bira debate publico atrobe. Den nos edicion di ayera nos por a topa cu e opinion di un fundacion cu ta boga pa uso di Papiamento den nos sistema educativo, y cu ta señala e posibilidad di cu finalmente Hulandes lo bay keda como idioma di instruccion den nos enseñanza. Trece nan punto di vista dilanti cu cierto urgencia tin relacion cu e serie di consulta cu publico en general, cu gobierno a entama na diferente lugar. Riba su mes e ta parce nos un bon iniciativa…, dependiendo di kico ta bay discuti eyden.

E consulta ta tuma lugar den cuadro di e reforma di enseñanza cu ta den preparacion cu cooperacion di Hulanda, den cuadro di ehecucion di e Landspakket pa Aruba, es decir a base di un acuerdo na cual gobierno di Aruba a yega, como punto importante pa un desaroyo social y economico positivo y sostenible. Den caso concreto di e consultanan menciona, nos no sa kico lo ta discutiendo pero nos por imagina cu di tur manera e decision tocante idioma di instruccion lo ta un punto clave. E accion yamativo di e fundacion ta un indicacion tambe di esaki. Y por bisa cu nan tin razon, pasobra e ta un punto importante, riba cual mester tuma un decision pa e proximo decadanan. Y for di e raportahe te awor di e Landspakket nos por comprende cu ta necesario tuma e decision ey. Y nos por imagina cu den un cooperacion estrecho cu expertonan Hulandes, ta bien posible cu e tendencia ta pa scoge Hulandes como idioma di instruccion.

Pero promer cu nos sambuya di pia te cabez den e polemica di semper, ban trata algun punto clave di nos sistema educativo. Di varios banda, tambe di e fundacion, ta indica cu nos sistema ta den problema serio, cu e no ta responde na loke nos comunidad y economia tin mester, y den esey ta obsoleto. Y ta importante señala cu hopi di e problemanan no tin relacion directo cu e idioma di instruccion, sino tin di haci cu otro elemento cu durante varios decada no a haya e atencion necesario. Un di e problemanan clave ta e hecho cu no tin, por ehemplo den enseñanza basico, un curriculum nacional cu tur scol mester usa, aplicando tambe e idioma di instruccion cu ley ta requeri. Loke nos a mira a traves di añanan ta cu oficialmente ta Hulandes ta idioma di instruccion, pero cada maestro riba su mes ta dicidi con e ta haci cu idioma di instruccion. Cu e consecuencia cu nos a termina den un situacion anarquico unda tin mes hopi curriculum cu tin docente, y esey ta absolutamente inaceptable… Escogencia di idioma di instruccion ta importante, pero si nos no ta reconoce promer cu tur cos cu e libertinahe aki tin cu caba, anto escogencia pa idioma di instruccion, cualkier cu e ta, no ta bay resolve nada.

Un siguiente pregunta mester ta: con estricto nos mester ta anto cu nos normanan den tur tipo di enseñanza? Nos ta kere cu por ehemplo mester bin un test nacional pa tur aña na tur scol basico, a base di un plan di termino uniforme pa tur scol. Nos no por sigui cu e sistema actual, unda esnan bon semper ta scapa, pero den esunnan cu mester a haya extra apoyo, ta ripara den aña seis cu e alumno a bira victima di fayo den guia den aña tres o cuatro…, na momento cu no tin nada mas di drecha. Anto ta esey nos ta hisa benta den educacion secundario…

Claro cu nos ta comprende unda e problema ta: despues di varios decada di cada ken ta dicidi pa nan mes kico ta haci den klas y con leu e alumno individual ta, ta dificil pa motiva hende pa bay traha riba un base profesional totalmente diferente. Y mas ainda pasobra ta hustamente e accion emocional contra Hulandes, sin cu esaki a tuma e ruta di e decision formal pa cambia pa Papiamento, nos a keda pega na mitar di caminda, unda ningun politico no tabata kier tuma e decision di cambia ley y introduci Papiamento den enseñanza basico, pero e ora cargando tur consecuencia tambe di e decision ey. Di otro banda, manera bisa anteriormente, no a para e libertad cu e docente individual a tuma pa dicidi riba su mes ta cuanto Hulandes y cuanto Papiamento e ta tira den su mezcla individual den klas: un formula fatal. Y, un motibo mas pa e politico no tuma e decision ey ta cu hasta bao di e poblacion cu tin Papiamento como idioma materno, tin hopi cu ta pro pa mantene Hulandes como idioma di instruccion. Finalmente, laga nos bisa algo na fabor di idioma materno den enseñanza: ta absolutamente obvio cu enseñanza primario den idioma materno ta beneficioso. Pero cumpli cu e deseo aki di poblacion di un pais ta depende grandemente di e complehidad di idioma materno den un pais, y e recursonan financiero cu ta refleha realidad economico di e teritorio. Ningun pais cu mester contempla un realidad di varios idioma, por complace tur. Ta parce nos imperativo contempla un sistema cu ta atende nos cuatro idiomanan na un manera debido.