Recientemente, un tema cu tin hopi atencion na Aruba ta e tema di integridad di funcionarionan publico. Di minister te puestonan di confiansa den companianan estatal, e integridad di un persona cu keda nombra den un posicion clave ta algo importante y necesario. Den esaki, hopi hende ta cuestiona pakico a bin cu un ley di screening pa minister, pero no pa parlamentario, siendo cu parlamento ta esun cu ta controla gobierno.
Lider di Fraccion MEP, Evelyn Wever-Croes, den un entrevista cu Bon Dia Aruba a duna su opinion riba e tema di screening pa parlamentario. “E cos ta cu den pasado nunca nos a pensa un hende cu ta sospechoso of un persona cu a wordo condena penalmente ta bira parlamentario. E ta manera e no ta klop. Anto e ora bo no mester traha un ley pa esey, pasobra esey no ta bay pasa,” el a bisa.
Sinembargo, desaroyonan recien a pone cu a cuminsa bin un urgencia pa un ley asina. “Cu tempo cosnan a cuminsa pasa, y ora cu Benny Sevinger (AVP) tabata sospechoso como parlamentario, y despues el a wordo condena como parlamentario, el a hasta bay KIA como parlamentario, y sigui cobra como parlamentario… e ora a bin voznan cu e cos ki no por. Y mi ta di acuerdo cu e ta atacha e imagen di parlamento.”
Pa motibo di e desaroyonan aki, a tuma e decision cu por lo menos tanten cu un persona ta sospechoso of condena penalmente y e ta parlamentario, e no por representa Aruba den exterior.
Pero algo cu tambe tin influencia riba e hecho cu no tin un ley di screening pa parlamentario, ta cu e idea di parlamento ta cu e ta pa tur hende. “Desde principio ta wordo bisa semper cu parlamento mester ta laagdrempelig, e mester ta representacion di pueblo. Kiermen si pueblo dicidi cu un meneer cu tabata [adicto ambulante] den pasado, el a drecha su bida, anto e mi kier eyden pasobra e ta papia bon, anto mi tin derecho di pon’e eyden,” Wever-Croes a splica
Pues e idea original ta cu no mester tin hopi obstaculo pa un hende drenta den parlamento, sinembargo, e desaroyonan den politica den ultimo añanan, cu a mira politico – minister y parlamentario – sospechoso of condena den casonan penal, ta exigi pa bin cu un cambio di maneho.
“No ta suppose di tin mucho inhibicion pa hende drenta den parlamento,” segun Wever-Croes. “Pero mi ta kere cu awor tin e necesidad si. Anto e ora nos a papi’e varios biaha, bin cu por lo menos lo minimo. Wak, bo no por bin cu exigencia talbes di estudio, pasobra e ora bo ta bay haci di parlamento un elite, y esey bo no mester hacie, mester tin representacion di henter e comunidad.”
Sinembargo, si mester tuma algun tipo di medida pa pone cierto exigencia di integridad pa parlamentario. “Mi ta kere cu Aruba en general lo ta di acuerdo cu si un persona ta un sospechoso of un condenado, el a haya un condena di husticia, cu bo no ta bay den parlamento e ora; of bo ta warda tres aña pasa, of cinco aña pasa, mi no sa, algo asina, anto e ora bo por drenta back,” Wever-Croes a agrega. “Mi ta kere cu e tera ta fertil pa esey.”
Pero no ta bay ta facil pa trece cambio. Manera Wever-Croes a splica, pa por introduci un exigencia di integridad pa parlamentario, ta necesario pa haci cambio den Constitucion di Aruba.
“Den Constitucion ta para ki ora bo por bira parlamentario, y eyden no tin condicion. Kiermen bo no por bin cu otro ley, cu bo ta pasa cu mita of e mayoria normal, pa bin cu condicionnan riba Constitucion, no por. Pa bo bin cu condicionnan den Constitucion bo mester cambia e Constitucion, y pa esey bo mester [sosten] di dos tercera parti [di Parlamento].”
Articulo III.6 di Constitucion di Aruba ta stipula ken por bira parlamentario. E articulo ta bisa:
“Om lid van de Staten te kunnen zijn is vereist, dat men ingezetene van Aruba en Nederlander is, de leeftijd van eenentwintig jaren heeft bereikt en niet is uitgesloten van het kiesrecht.”
Segun Articulo III.6 di Staatsregeling, pa un persona por bira parlamentario e mester ta un residente di Aruba, di nacionalidad Hulandes, minimo 21 aña di edad, y no por ta legalmente exclui di e derecho di voto. Articulo III.7 ta regla e division di poder, kiermen un parlamentario no por ta hues of minister (separacion entre gobierno, parlamento y corte), y articulo III.8 ta prohibi pa por ehemplo un pareha casa sinta den parlamento na mes momento, y otro prohibicion relaciona cu famia. Y te ey e rekisito y limitacion stipula den Constitucion.
Falta di boluntad politico
Considerando cu mester un mayoria di dos tercera parti di parlamento pa haci cambio na Constitucion pa por bin cu un rekisito di integridad pa parlamento, lo tin mester di boluntad politico pa por logra esaki. Sinembargo, Wever-Croes ta di opinion cu pa awo, no por spera esaki.
“Aworaki no ta e momento pa papia di esey. Vooral despues di loke Stephany [Sevinger] a pasa aden, cu mi tambe ta haya cu no ta husto. Ami a pasa un scrutinio hopi pisa den ful mi carera politico pa motibo di mi tata. Y nunca e tabata un sospechoso ni nada, pero asina mes… y e no ta husto, pasobra bo ta purba di traha bo propio imagen.”
Aki Wever-Croes ta referi na e critica cu parlamentario di AVP, Stephany Sevinger a ricibi despues di su huramentacion, pa motibo di su tata, Benny Sevinger, kende tin un condena penal den su contra pa complicidad den fraude, soborno pasivo, abuso di funcion y malversacion, den caso Avestruz. A pesar cu Sevinger a apela su sentencia den caso Avestruz, den e caso di expropiacion april ultimo, hues a dicta sentencia cu Sevinger mester paga 840.051,91 florin back na pais Aruba.
Durante e investigacion di expropiacion den e caso aki, a bin dilanti cu Benny Sevinger a usa placa cu corte a considera a keda obteni criminalmente, pa paga huur di apartamento di su yiu Stephany Sevinger na Merca, pa un total di casi 40mil florin, cu el a paga cash. Ademas, a haci pago di algun biahe pa Stephany Sevinger, cu ta inclui den e suma total di mas di 70mil florin cu Benny Sevinger a gasta den biahe. Den corte, Benny Sevinger no por a demostra con el a obtene e placa aki. Pero e hecho cu placa obteni criminalmente pa su tata a ser usa pa faborece parlamentario Sevinger, a pone un luz negativo riba e hoben parlamentario.
“Mi no ta kere cu awo si nos bay bati na porta di AVP, pasobra mester di AVP pa pasa e cambio di ley aki, cu nan ta bay di acuerdo cu esey, pasobra por ta nan ta bay sintie mucho cu e ta trata di Sevinger,” Wever-Croes a agrega. “Pues e ta un tema hopi delicado.”
Sinembargo, comunidad di Aruba si ta dunando señal di kier bay den direccion di introduci rekisitonan di integridad pa parlamentario. “Mi ta kere cu na Aruba si tin aworaki e deseo pa bin cu algun regla di screening, talbes no tur manera cu tin pa ministernan, pero si lo basico, lo minimo. Manera mi ta bisa, si bo ta sospechoso, si bo tin un condena tambe, mescos cu un strafblad, bo tin cu warda tanto aña, anto e ora bo por ocupa un funcion atrobe. Talbes algo asina nos tin cu pensa.”