Despues di logra yega na un areglo mutuo cu Hulanda pa e paquete di reforma, a keda e tarea pa e aña aki yega na un consenso encuanto con ta bay atende e asunto di e debe cu Hulanda. Y esaki den e perspctiva di e debe publico total cu gobernacion di nos pais tin, cu ta alrededor di Afl. 6.000 miyon. Nos no a mira cifra final ainda di Aruba su GDP pa 2022, pero lo ta algo mas halto cu Afl. 6.000 miyon. Di e manera aki nos lo ta entre 90 y 100% di corelacion entre debe publico y GDP, loke ta papia pa su mes encuanto urgencia pa actua.

Sin pronuncia ningun palabra di propaganda politico, esaki ta un asunto importante pa keda bon regla, di cual banda bo kier mir’e. Na promer lugar, no ta trata di regla solamente con ta bay paga e debe cu Hulanda. Mas importante ainda ta e asunto di keda cla cu e tema mas pisa, cu ta e supervision financiero, cu tambe lo mester keda regla e aña aki. E actual prolongacion di e protocol ta vigente te fin di 2023, o cuanto antes cu tin un ley di supervision financiero na su lugar. Manera comenta anteriormente den e Editorial aki, gobierno di Aruba lo desea di ‘troca’ e ley di Rey aki pa un areglo mutuo tambe, similar na loke a sucede cu e ley di COHO. Nos no ta mira esey como realistico, pasobra entre otro den cuadro di mantene uniformidad den legislacion den Caribe Hulandes, un politica estableci den Reino, no ta logico cu pa Corsou y Sint Maarten si tin un ley y pa Aruba no. Y sigur no den un situacion unda hasta si nos no conta e debe cu Hulanda aden, ainda nos tin como 83% di debe/GDP pa bay remedia. Ken su culpa – politico – esey ta no ta asina relevante, esun cu ta goberna mester resolve.

Ademas, e existencia di un ley di Reino pa finanzas no tin solamente efecto negativo, pa esnan profundamente herida den nan sentimento di autonomia. E tin tambe e bentaha cu: 1) nos por regla e debe cu Hulanda na un manera faborable, pagando interes abao, loke ta haci un diferencia grandi riba presupuesto di gobierno; 2) tambe por yega a base di esaki na reemplaza debe existente cu ta madura durante e proximo añanan, cu fianza tambe a base di interes abao via Hulanda. No mester subestima efecto di esaki; por ta trata di decenas di miyones di interes cu no ta paga mas, librando recurso financiero pa otro inversion.

Tambe Hulanda tin e yabi di acceso na cualkier prestamo internacional, es decir gobierno di Aruba no por regla nada sin nan consentimento.

Pero tin tambe mas motibo pa considera e caminda aki. Esey ta por ehemplo cu no por proyecta un crecemento halto continua di economia. Nos por a contempla cu satisfaccion cu na 2021 y 2022 nos economia a recupera na un manera excepcional, loke ta haci cu GDP nominal a crece hopi mas rapido cu a anticipa. Si nos mira cifra proyecta di IMF na 2021 tabata anticipa un crecemento di 5% pa 2021, 12% pa 2022, 7,5% pa 2023 y 6,3% na 2024. Pa e añanan despues lo a bolbe na un crecemento di 1,7% pa 2025 y 1,4% pa 2026. E scenario di crecemento bastante modera aki tabata algo anticipa caba promer cu e crisis di Covid a bin cambia tur cos. Sin embargo, awor cu e recuperacion mas rapido, nos lo yega mas tempran tambe na e momento unda e curva di crecemento economico ta nivela te na e porcentahe abao menciona. Esey naturalmente presuponiendo cu economia lo sigui su curso, si no bin cambio – positivo – grandi. Goberno ta consciente di e situacion aki y ta trata di mustra riba diferente proyecto cu mester bay crea un aumento sustancial di nos economia. Pa varios motibo nos mester bisa cu nos no ta impresiona cu loke nos a mira te awor. Y sin un crecemento drastico tin un manera so pa aumenta entrada di gobierno: gara un parti mas grandi di e bolo nacional cu yama GDP, perhudicando sea sector priva o e ciudadano, o ambos…, a traves di medida fiscal. Esey no por ta e proposito di ningun gobierno sensato, y ta pesey ta asina importante pa yega na acuerdo cu Hulanda, pasobra esey ta duna nos recurso, sin causa dolor na comunidad.

Awor, por argumenta cu den e proyeccion di entrada y gasto di gobierno pa e proximo añanan no tin aumento grandi di gasto programa. Esey ta berdad, sin embargo nos ta pasando den momento dificil pa economia mundial, cu e guera na Ucrania y e confrontacion creciente entre Merca y China, entre otro. Un nivel halto di inflacion manera anticipa awor, no ta toca ciudadano so, e ta toca gobierno tambe. Ademas cu hasta e crecemento modera di economia por resulta den un caida atrobe. Aunke ta di spera cu esey no sucede, e caso lo ta cu atrobe nos ta dilanti un crisis sin nigun tipo di reserva, manera na maart 2020.

Tin ora nos ta haya e impresion cu gobierno ta pinta e asunto asina cu e problema a cuminza cu Covid. Esey no ta asina, keto bay tin necesidad di un regimen fuerte pa sali di e abismo financiero cu t’ey ainda. Y esey no ta bay regla cu un Areglo Mutuo…