Den bida tin di haci escogencia entre keda den e mal circulo vicioso partidista cu ta stroba bienestar general of ta scoge pa un rumbo positivo na bienestar di nos pais Aruba. E ultimo aki mi persona a scoge p’e. Pa por logra desaroyo positivo general ta di vital importancia pa Aruba por tin su Ombudsman. Cu e cambionan aproba dia 23 di januari 2023 ultimo aki Aruba ta riba e direccion positivo pa por conoce su prome Ombudsman.

Ley di Ombudsman

Na 2005 Aruba a conoce su prome iniciativa di ley di Ombudsman, pero esaki a keda solamente na un concepto. Despues cu na 2013 a institui un comision pa atende cu Ombudsman na 2015, a presenta un ley cla di Ombudsman pa ser trata, pero esaki hamas a ser atendi den Parlamento di Aruba. Na 2017 un biaha mas a manda e ley di 2015 pa evaluacion den un otro constelacion di comision di Ombudsman y na 2019 a presenta e ley di Ombudsman cu un cambio so, cua tabata cu si na dado caso Parlamento kier bay over na kita un Ombudsman, prome cu esaki sosode, Hunta di Conseho di Aruba (Raad van Advies) tin di duna su conseho riba esaki. Esaki tabata netamente pa fortifica e posicion di Ombudsman unda no por yega kita esaki. Y porfin 24 september 2020 e ley aki a ser aproba.

Ancramento di Ombudsman den nos Constitucion

Durante e proceso pa yega na e ley di Ombudsman cu a ser aproba 24 september 2020, Parlamento den su totalidad a yega hunto cu lo ancra e Ombudsman den Constitucion y asina DWJZ a prepara e cambionan di leynan necesario. Entre otro tabatin e nombramento di e Ombudsman cu 2/3 parti di voto den Parlamento a base di e 3 nombernan cu e comision lo a trece dilanti, di cua e comision ta consisti di Presidente de Corte Comun, Presidente di Contraloria General di Aruba y Presidente di Hunta di Conseho di Aruba y cu un Ombudsman por ser retira cu mayoria den Parlamento solamente despues di conseho di Hunta di Conseho di Aruba. Pero durante tratamento di e ancramento di Ombudsman a bin cu 8 amienda sin cu esakinan nunca a ser presenta na e comision di Ombudsman. Pues di sorpresa kier a trece cambionan sin cu esakinan a ser consulta y sin cu nunca esakinan tabata problema y sigur unda cu a asumi cu lo yega y pasa e ley paso Parlamento den su totalidad tabata di acuerdo. Na momento di votacion a suspende e reunion y na maart 2022 a bay over na votacion cu e speransa cu e constelacion nobo por ta mas madura politicamente y lo no a sostene amiendanan, pero esaki no tabata caso.

Escogencia di cambio pa por tin un Ombudsman

Den bida tin di haci escogencia. Y a scoge pa adapta e ley di Ombudsman unda cu por nombra y kita e Ombudsman cu un mayoria, paso mirando e postura di oposicion hamas lo por yega na un 2/3 pa nombra un Ombudsman y Aruba mester di esaki. Aunke tur ta papia pafo di kier un Ombudsman pero ora momento yega cada bes ta usa mesun argumentonan di pasado pa impedi Aruba di tin un Ombudsman, pues mester a manda e comision un bes mas pa revision, mientras cu nos profesionalnan a traha riba esaki y tabata completamente cla desde 2015.

Parlamento hunto e Kwartiermaker a traha un profielschets cu ta corespondi cu e exigencianan cu e ley mes ta prescribi. A base di esaki lo saca un solicitud pa e Ombudsman. Tur solicitud lo ser atendi door di un comision cu ley mes ta institui cu ta consisti di: Presidente di Corte Comun, Presidente di Contraloria General di Aruba y Presidente di Hunta di Conseho di Aruba. E comision aki lo duna 3 nomber na Parlamento di Aruba y di unda Parlamento ta scoge un nomber cu lo bira e Ombudsman. Despues di esaki ley ta duna e Ombudsman tur autoridad pa scoge su substitonan di unda un lo bira e Ombudsman di mucha. E Ombudsman lo percura pa scoge tur su trahadonan y tambe unda e lo bay aloca su mesun oficina pa sirbi pueblo.

Concluyendo tin di bisa cu ta lamenta cu tanto obstaculo innecesario a ser poni den caminda di nacemento di e Ombudsman di Aruba pero cu na final cu e cambionan aki, porfin por cuminsa e proceso pa Aruba por tin su prome Ombudsman cu lo sirbi interes general di nos ciudadano. Mi ta keda cu e speransa cu den un futuro cercano por ancra nos Ombudsman constitucionalmente pa e por ta un Hoog College van Staat. Pero pa awo nada ta impedi e Ombudsman di eherce su trabao, paso e ley di Ombudsman ta dun’e tur municion y proteccion necesario pa por traha, pero e pueblo di Aruba ta e proteccion mas grandi di e Ombudsman. Si un dia politicamente mester toca cu un Ombudsman, pueblo por desaproba esaki totalmente haciendo uso di nan derecho di voto por medio di Urna Electoral.