Algun dia atras a tuma luga algun keho riba rednan social tocante problema cu cacho riba caya. Ademas di ta un peligro na e seguridad di ser humano, e cachonan riba caya ta un peligro pa bestianan cu ta anda rond tambe. Den e caso aki, buriconan di Donkey Sanctuary Aruba a cay victima, y Santa Rosa a ricibi reportahe di casonan unda e cachonan a ataca cabritonan tambe.
E problema cu cacho riba caya ta uno cu tin varios tempo andando caba na Aruba, y pa algun aña caba tin varios iniciativa di fundacion y organisacionnan andando, kendenan conhuntamente cu nan boluntario ta trahando activamente pa reduci e cantidad di cacho y pushi riba caya y yuda e cantidad mas halto di bestia cu ta posible. Den nan esfuerso pa combati e problema aki, gobierno a introduci algun aña atras e Comision di Accion pa Regulacion di Cacho.
Den e relato anual 2024 di prome minister demisionario di e tempo aya, a elabora riba e trabaonan di e comision aki. E Comision di Accion pa Regulacion di Cacho ser institui na 2019 door di minister di Asuntonan General den consulta cu minister di Husticia, minister di Turismo, y minister di Infrastructura.
Na maart di 2019 e problema di cacho y pushi riba caya a ser declara como urgente en conexion cu e asina yama “kill cage” e tempo ey y e epidemia di cacho cu tabata reina na Aruba. E problematica aki di cacho riba caya ta resultado di e comportamento iresponsabel di e doño di cacho pa cu su cacho. Esaki, e relato anual a informa, ta bisto for di e hecho cu mas cu mitar di e cachonan cu tabata core los riba caya tabatin un doño. Esaki ta e motibo pakico a revisa e Ordenansa di Cacho na 2012 y a drenta na vigor entrante 1 di januari 2015.
E censo piloto di CBS realisa na 2019 a mustra cu molester causa pa cacho riba caya tabata number dos di e top cinco, concluyendo cu a pesar di e entrada na vigor di e Ordenansa di Cacho na 2015, sociedad toch a experiencia hopi molester di cacho na 2019. Cu inauguracion di Gabinete Wever-Croes II na 2021, e tema di bienestar di animal a ser asigna na ministerio di Transporte, Integridad, Naturalesa y Asuntonan di Adulto Mayor (MinTINO). Presidente di e comision di accion aki a yuda MinTINO te mita di 2022 pa tene mas actividad riba caminda y haya proyectonan nobo riba caminda pa loke ta trata e Plan Nacional. Un Plan Nacional di Maneho di Poblacion di Cacho a ser introduci na 2019 pa pone atencion riba kehonan tocante e asina yama “kill cage”, pa tin un aplicacion mas adecuado di e Ordenansa di Cacho sin pone peso adicional riba Cuerpo Policial Aruba (KPA), y finalmente, pa atende e molester causa pa cacho cu ta core los riba caya. E plan di accion multidisciplinario aki, cu a keda aproba door di Conseho di Minister na april 2019, a keda concretisa door di e Decreto Real di october 2019 cu lantamento di e comision di accion aki.
Sinembargo, a pesar di e introduccion di e ley aki e molester a persisti, y esaki te ainda ta e caso actualmente.
Algun luna atras, Bon Dia Aruba a reporta tocante un caso unda un mucha a keda hospitalisa a causa di atake di un cacho, cual a causa cu comunidad a cuestiona con efectivo e ley di cacho tabata. Den caso di e mucha, na yegada di patruya a bin compronde cu e doñonan di e cacho un biaha mas a laga e porta habri y e cacho a sali y bay ataca muchanan hungando den e bario. Un di e muchanan a logra scapa for di e cacho, pero un otro mucha su man a keda casi completamente destrosa.
Informacion ricibi pa Bon Dia Aruba e tempo aya a indica cu riba e mesun dia, na Santa Cruz so, tabatin tres caso di cacho cu a ataca hende. Na Cas Ariba, banda di e Misa Protestant na Piedra Plat y awor na Piedra Plat tambe, unda eynan na varios ocasion ta laga e porta habri pa e cacho sali.
Un caso similar a sucede cu Donkey Sanctuary Aruba, cu a publica riba su cuenta di Facebook cu nan a “ricibi un yamada tocante un burico cu a ser ataca pa cachonan na Parke Nacional Arikok.” E burico aki tabata victima di dos, por ta mas, cacho y no por a cana mas a causa di su heridanan na su 4 pata, su cara y parti intimo. Donkey Sanctuary Aruba a informa cu na final no por a haci nada pa e burico y mester a pone esaki drumi. Algo cu a resalta, ta cu segun e publicacion nan a haya informacion cu “e (mesun) cachonan aki a mata pushinan y cabritonan tambe”, cual ta duna e impresion cu esaki ta un problema persistente.
Di mesun manera, Santa Rosa Aruba a publica riba su cuenta di Facebook tambe cu a ricibi notificacion di criador cu tin cachonan ta matando su bestianan, y un biaha mas a menciona cu a “tuma nota cu tambe e tipo di cachonan cu awendia ta cana los ta rasa conoci como rasa agresivo. Nos kier pidi tur doño di cacho pa tene boso cachonan den cura.”
Mester remarca cu den casonan sumamente lamentable manera esakinan, e cacho no ta responsable pa su actonan. E doño di e cacho mester para responsable pa cualkier daño cu e animal por causa. Den caso di e mucha, e cacho mes mester a paga cu su bida pa e iresponsabilidad di su doñonan mientras cu no a bira conoci ki consecuencia of castigo e doño di e cacho den e caso aki a enfrenta. Den caso di e cabrito, pushinan o burico cu a cay victima di cachonan riba caya, aunke no tin un doño specifico cu por para responsable, e mesun ta aplica, cu e cachonan aki no responsable pa nan acto y bibando un bida riba caya a causa di descuido di un ser humano a lo largo di su bida o bida di e cachonan di unda el a sali.
Na 2024, minister di Naturalesa e tempo aya, Ursell Arends (Raiz) a reemplasa e ley antiguo cu uno mehora. E ley nobo ta enfoca riba bienestar animal y riba combati e raiz di e problema cu cacho riba caya. Y un di e puntonan expresamente den e ley, ta cu cacho mester ta cera den cura di cas na tur momento.
Sinembargo, te ainda nos ta mira cu e implementacion di e ley, of e cumplimento di esaki, ta kedando atras. Hopi ciudadano ta reportando keho y awo nos ta mira keho ta yegando for di fundacion y organisacioncu ta ilustra cu e problema ta uno cu te ainda ta persisti.
For di basta tempo caba tabata ora pa trece castigo fuerte y pisa contra violacionnan di e ley di cacho y e necesidad aki ta birando cada dia mas grandi y urgente. Manera nos a menciona anteriormente, de lo contrario, esaki ta keda un idea bunita sin efecto algun.