Durante e aña cu ta cabando nos a tende y lesa bastante tocante e avance economico cu nos pais a logra. Riba casi tur aspecto nos a sobrevivi e crisis y te hasta a surpasa e cifranan economico di e aña ‘pre-Covid’. Esey ta bon noticia y no tin motibo pa pensa cu e aña entrante lo tin cambio drastico den esey, a menos cu surgi un crisis mas grave na por ehemplo Merca, cu por afecta nos economia directamente. Sin embargo, nos no por keda para semper na contempla nos prosperidad economico, aparte di e hecho cu prosperidad tampoco ta reparti equitativamente, loke ta keda un punto di preocupacion.

Pero, con ta para realmente cu nos bienestar, colectivo pero tambe individualmente? Nos por tin e impresion cu un parti mayoritario di nos poblacion ta den un situacion satisfactorio, tanto den sentido di progreso economico como bienestar social? Nos ta mayoritariamente un pueblo satisfecho? Nos por tin tambe e minimonan necesario pa por yama nos mes un pueblo satisfecho? Nos sa cu na hopi otro pais ta haci encuesta pa sondea loke e publico ta pensa tocante nan propio situacion; hasta ta existi ‘ranking’ di e pueblonan supuestamente mas feliz, aunke cu esey no necesariamente ta bisa algo di e problemanan social o psico-social cu ta existi den talvez e mesun paisnan ey unda prosperidad halto y oportunidad amplio pa desaroyo personal ta duna e impresion cu ‘e hendenan ey lo mester ta feliz anto’.

Pa bisa berdad, nos tin un poco duda encuanto tur e encuesta y rankingnan ey y no ta bay yena e Editorial aki tampoco cu comparacion cu eseynan. Sin embargo, ta importante toca e tema di e aspectonan cu ta contribui na un bienestar general mas completo, sin cu nos ta pretende di por wak den curazon di ciudadano con satisfecho o feliz nan ta. Cuminzando cu e base economico, mester bisa cu e mehoracion den empleo a trece entrada den hogarnan unda no tabatin, o no suficiente, pero cu esey riba su mes no a resolve e problemanan cu nos tin cu un grupo grandi den nos comunidad, cu no tin suficiente entrada pa paga lo necesario pa nan por biba na un minimo satisfactorio. Nos tin un nivel di salario minimo cu ta un di esunnan mas halto di nos region, pero nos tin un nivel di prijs asina halto cu ta dificil pa logra biba comodamente cu un salario modesto.

Naturalmente esey tin tur cos di haci cu nos economia di importacion, unda tur cos menos aire fresco ta yega di otro lugar, cu un prijs pa paga. Y nos ta reta cualkier politico cu ta bin cu idea barata di crea actividad economico pa reemplaza importacion. Nos no a mira resultado ainda awor, y a mira esey fracasa den pasado caba, aki mes. Pues ban usa nos tempo y energia pa cosnan mas util y productivo.

Awor, atencion pa e aspectonan no economico. Di importancia crucial ta, segun nos opinion, e salud di nos pueblo. Cu preocupacion nos ta mira e aumento di enfermedad cronico, cu no ta solamente costa hopi placa, pero ban fiha un rato riba e consecuencianan pa felicidad personal y familiar. Cancer y problema di curazon no ta solamente un Calvario pa e pacient mes, sino pa henter e famia cu ta sufri. Ora nos ta core grita cu ‘prevencion ta e solucion’, nos ta comete e eror di pensa na promer lugar ta cuanto placa nos sistema di seguro medico por spaar haciendo menos gasto. Pakico nos no ta cuminza pone enfasis riba e calidad di bida di e pacient y su famia? Esaki tambe pa e simple motibo cu e factor clave den prevencion di hopi enfermedad cronico ta…: estilo di bida!! Y dentro di e estilo di bida ey no ta humamento y bebemento so ta dañino; loke nos ta come ta primordial y pa bisa berdad, e dieta di hopi di nos hendenan ta simplemente catastrofico… Pa mihor comprension, un enfermedad cronico no ta manera un accidente den trafico unda pa bo mala suerte un otro a core cruza bo dilanti… E ta consecuencia di e 20, 30 o hasta 40 añanan previo, con bo a biba, kico bo a haci y kico bo a come, o no a haci o no a come…

Y kico tur esaki ta significa, si nos cuminza acepta cu e situacion aki, unda enfermedadnan cronico a cuminza penetra caba bao di nos mucha y hobennan, principalmente bao influencia di e estilo di bida familiar? Cu pa limita sufrimento y limitacion di calidad di bida, ta necesario sikiera haci un intento pa cambia e estilo di bida cu tanto aña despues ta resulta den e sufrimento, cu al final ta costa tanto placa. Pero, ban cuminza pa pone e aspecto di placa un banda; no pasobra e no ta relevante, sino pasobra nos mester acerca e problema di e banda di bienestar personal y familiar, y no for di punto di vista di gasto pa comunidad.

Y kico nos ta mira anto? Cu ta considera gasto di informacion y intento di aumenta conscientizacion den nos comunidad, keto bay como un ‘sluitpost’, mas bien un estorbo riba e mas di 400 miyo florin cu ta gasta caba cu gasto medico… Ban cuminza cu cambia e pensamento aki, cu ta haya informacion un bon meta, ‘basta e costa casi nada’. Inverti den bienestar ta requeri un ‘mind switch’ cerca nos tur.

LJMADURO – 26-DEC-2022