Den e conseho reciente di Raad van Advies (RvA) relaciona cu e proyecto di ley di Reino pa cu e organismo di supervision COHO, a duna atencion tambe na e papel di parlamento di Aruba den e proceso di aprobacion di e ley aki. Esaki ta importante pasobra Staten ta hunga un papel – limita – den e trayecto di aprobacion di e ley di Reino di COHO, pero despues mas ainda den aprobacion di e leynan nacional den cuadro di ehecucion di e reforma acorda.

Parlamento di Aruba tin un papel di consehero den e trayecto di aprobacion di e ley di Reino, unda e organo ta haya copia di e propuesta, segun Statuut (art. 15) y segun articulo 16 por analisa e proyecto di ley y si ta desea duna informe por escrito di nan pensamento, promer cu e tratamento den Tweede Kamer.

Si e relato di Staten di Aruba conduci na un respuesta di ministro encarga cu Asunto Interior y Asunto di Reino, esey ta bay hunto cu e contesta riba e relato di Tweede Kamer. Tambe ta existi derecho di nombra delegado special cu ta presente den e tratamento verbal den Tweede Kamer y por duna informacion.

Sin embargo, segun RvA un evaluacion negativo di e propuesta no ta significa cu automaticamente no tin consenso mas. Esey si ta e caso na momento cu ehecutivo, gobierno, adopta e posicion di Staten.

Ademas cu e delegadonan special por declara cu nan ta contra e propuesta di ley di Reino y por pidi pa pospone e votacion te na e proximo reunion. Suspension di e tratamento ta duna Staten e posibilidad pa convence gobierno pa kibra e consenso. (Esaki no necesariamente mester ta e caso; red.).

Den e caso particular aki, segun RvA, ta bisa cu a scoge pa un ley di consenso, envez di un areglo entre gobierno di Aruba y di Hulanda, sin un organismo formaliza manera COHO, o un medida general di gobierno di Reino (e asina yama Algemene Maatregel van Rijksbestuur). Esaki pa motibo di e caracter y tareanan di COHO.

E autoridad publico cu COHO lo eherce no ta toca solamente gobernacion di Aruba, pero ta yega tambe na posicion legal di ciudadano y persona legal na Aruba, por ehemplo a traves di subsidio, segun e Memoria Explicativo.

Ta hustamente pa e motibo aki cu RvA ta haya cu mester envolve parlamento di Aruba den e proceso di aprobacion di e ley. Sin embargo, e influencia di Staten ta limita y indirecto y ademas tampoco tin claridad ki papel Staten a hunga den definicion di e Landspakket, e tareanan concreto cu gobierno a acorda cu Hulanda. RvA ta mira riesgo den e hecho cu den e tipo di areglo aki, tambe pasobra den e proceso cu ta sigui, ta importante e aprobacion di e leynan nacional cu mester pasa Staten pa concretiza e colaboracion den cuadro di e Landspakket. Den e cuadro aki RvA ta mustra riba e importancia di un base di apoyo (‘draagvlak’). Ta importante, RvA ta bisa, cu mester evita cu Staten y gobierno ta tuma posicion contrario na otro, loke lo dificulta, y hasta por haci imposible, e aprobacion di leynan necesario pa logra e metanan di e reforma.

Derecho di ‘budget’

Tambe e ley di Reino aki ta contene stipulacion cu por tin consecuencia pa e derecho di Staten pa dicidi riba presupuesto di gobierno, e asina yama ‘budgetrecht’. COHO por suministra apoyo di liquidez pa gasto coriente cu ta aparece den presupuesto di gobierno, pero di e propuesta di ley segun RvA no ta resulta kico ta e caracter di e apoyo di liquidez. Ta trata di prestamo y cu periodicamente lo cera convenio tocante altura y caracter di e recursonan, y si ta prestamo o donacion.

Pero COHO ta haya e oportunidad tambe di inicia, promove y ehecuta proyecto riba nan mes y por duna subsidio na ciudadano y otro entidad local. No tin claridad segun RvA si e recursonan aki ta bay o mester bay riba presupuesto cu mester aprobacion di Staten, o cu ta fondonan cu ta core via otro canal y no ta core via presupuesto di Pais Aruba.

Tambe COHO por impone supervision intensiva riba tur gasto di Pais Aruba. Esaki por causa cu gastonan por ser haci solamente si CAft ta duna aprobacion. Esey por toca tambe gasto riba presupuesto di Aruba cu no ta financia pa Hulanda cu e apoyo di liquidez. RvA ta recomenda pa clarifica e consecuencianan aki y e consecuencianan pa e responsabilidad ministerial den esaki.

Nota di redaccion: Cu posible cambio na caminda den e composicion di Staten e siman aki, ta importante pa den e parlamento nobo tin un base di apoyo amplio pa ehecuta e acuerdo cu Hulanda, mientras cu parlamento lo tin un voz den e leynan local cu mester aproba pa ehecuta e programa di reforma. Un di e aspectonan importante y interesante di eleccion di e siman aki.