Minister di Hulanda pa Asunto Interior y di Reino lo haya autoridad grandi riba maneho di e paisnan Caribense di Reino Hulandes. Esaki ta un observacion di Raad van State riba e proposicion di e rijkswet Caribisch Orgaan voor Ontwikkeling en Hervorming, COHO.

Raad van State ta haya cu Hulanda a mustra su compromiso pa sostene e paisnan Caribense di Reino Hulandes, pero ta cuestiona e forma con kier uza e organo di reforma y desaroyo, COHO pa logra e cambionan duradero cu ta necesario. E proposicion di ley no ta solamente dirigi na e tipo y embergadura di e reformanan, pero tambe ta duna competencia y medio financiero pa por realisa e reformanan.

Raad van State no ta considera cu e forma con ta propone pa ehecuta e reformanan ta cuadra. E posicionamento y tarea di COHO y e relacion cu otro actor ta conduci na falta di claridad riba reparticion di responsabilidadnan y autoridadnan di tur actor envolvi. Consecuentemente, un forma di traha asina ta debilita e responsabilidad propio y e compromiso di e paisnan mes.

Raad van State a ricibi e proposicion di rijkswet COHO for di Secretario di Estado pa Asuntonan di Reino, inicialmente e tabata pa Corsou, pero despues cu Aruba y St. Maarten a firma e acuerdo cu Hulanda, a inclui ambos den e conseho. Y tur tres Gobierno a haci un serie pregunta na Raad van State cu ta inclui den su conseho presenta.

Aprecio pa sosten na paisnan den Caribe
Raad van State tin aprecio pa e intencion di e proposicion di COHO pa brinda sosten y asistencia na e paisnan den Caribe. E ta enfatisa e necesidad di un banda pa sostene e paisnan, y di otro, pone na marcha e reformanan necesario pa mehora finanzas publico, structura economico, enseñansa y funcionamento di maneho. E problema ta con kier ehecuta e asistencia aki.

Raad van Advies no ta kere cu ta consehabel pa absorba e falta di poder di implementacion di e paisnan door di duna COHO responsabilidadnan hopi amplio den traha plan y plan di ehecucion. Di e forma aki, no ta reforsa e capacidad di implementacion di e paisnan y ta dificulta eliminacion gradual di e areglo. Consecuentemente e ta trece duda si e programa di reforma lo conduci na exito a termino corto y largo. Y ta pa motibo di esaki ta lanta pregunta con e proposicion ta compatibel cu entre otro Statuut di Reino Hulandes, unda autonomia di cada pais ta puntonan importante.

COHO lo tin hopi autoridad

Raad van State como tal ta conclui cu mester tene na cuenta mas aspecto, entre otro e contenido di e proposicion pa un COHO y su guia, cu mester percura cu tin reforma na nivel di Gobierno, pa realisa finanzas publico duradero y reforsa resiliencia di economia, basa riba ley. E reformanan pa logra e metanan aki ta describi den e landenpakket, cu segun e rijkswet lo ta areglo individual cu cada pais basa riba articulo 38, inciso 1 di Statuut. Hunto cu Minister pa Asunto General mester yega na un agenda di ehecucion, cu intencion pa concretisacion di plannan. COHO ta haya cuater tarea den e proposicion di ley. E prome ta e sosten y supervision riba desaroyo y ehecucion di proyectonan, programa y medida pa entidad publico y compania di Gobierno. E di dos ta inicia y promocion di proyecto y programanan cu tin di haber cu temanan den e landspakket. Na di tres luga, COHO lo por duna subsidio na ciudadano y instancianan priva, incluso companianan di Gobierno, ademas cu COHO mes lo por participa den e capital di accion. Y finalmente, COHO tin e tarea pa institui un supervision financiero skerpi riba un parti of tur gasto di e pais en cuestion.

Mas ainda COHO lo haya hopi competencia, y lo por pidi dato y informacion di entidadnan publico. E entidad lo por pone placa, conocemento y capacidad di ehecucion na disposicion y tambe desaroya, maneha proyecto y hasta duna instruccion pa cumpra servicio y/of producto. Si COHO ta sinti cu no ta haya suficiente cooperacion, por para cualkier sosten, y por conseha Gobierno di Reino pa institui un instrumento di supervision . Mescos ta conta pa supervision financiero riba Gobierno. E Minister pa Asunto Interior y Asuntonan di Reino lo haya autoridad pa instrui COHO riba e plannan den e landspakket y e mesun Minister lo por institui supervision financiero mas stringente si ta necesario.

Landspakket no ta concreto pero ta rekeri compromiso

Hulanda ta cumpli cu articulo 36 di Statuut door di duna sosten na Corsou, St. Maarten y Aruba. Y ta sostene e necesidad pa reforma pa yega na miho finanzas publico, structura economico, enseñansa y maneho. E proposicion di Hulanda no solamente ta nombra e areanan cu mester di mehoracion pero ta dirigi pa brinda sosten pa e paisnan realisa esaki. Como tal e ta logico cu e sosten financiero ta mara na condicion di un programa di reforma, cu ta usual cerca IMF y Union Europeo. Di otro banda no ta cla cua fluho di fondo lo pasa via COHO, y cua lo bay directamente pa e paisnan y ta prestamo of donacion.

Locual Raad van State ta haya yamativo cu e rijkswet ta basa riba proposicionnan den e landspakket cu no ta suficiente concreto pero asina mes ta rekeri compromiso caba, sin cu ta cla na cua condicion e sosten lo bin. Esey ta trece e risico cu paisnan lo no sinti e responsabilidad pa cumpli cu e condicionnan, cu consecuencia cu no ta logra obhetivonan of cu durante e proceso di reforma lo por bin condicionnan nobo pa asina por ricibi e sosten. E risico aki ta bira mas grandi pa motibo di e tareanan di COHO ta pa hunto cu Gobierno determina e agenda di ehecucion di proyectonan. Raad van State ta puntra si e pais mes lo ta suficiente autonomo pa determina un agenda asina. Mas ainda, e autoridad di COHO pa dicidi riba inversion, gasto y pa cera acuerdonan, ta implica cu e instancia ta asumi competencia cu tambe ta di Gobierno. Pues ta crea responsabilidad y autoridad cu ta competi cu otro. Segun Raad van State, no tin claridad pues ken ta finalmente responsabel pa e agenda di ehecucion y esey ta problematico.

COHO vs CAft

Tampoco Raad van State ta mira e motibo pakico COHO lo tin autoridad pa un supervision financiero stringente si esaki ya caba ta den man di CAft. Aruba a bay de acuerdo cu e supervision financiero ta bay ta regla den un rijkswet, pues e RAft, pero segun e proposicion di rijkswet COHO, tanto COHO como CAft lo tene supervision financiero, cu por trece hopi risico pa falta di claridad y opinionnan diferente. Ademas, ta kibra cu e posicion independiente di CAft.

Riba dje, e paisnan lo mester raporta na dos instancia cu ta crea un peso riba e capacidad di ehecucion limita cu ta existi caba.

Minister di Hulanda ta encarga

E proposicion di rijkswet ta duna e Minister pa Asuntonan Interior y di Reino autoridad pa instrui COHO, consecuentemente, por conclui cu e instancia lo funciona bou guia di e Minister Hulandes. Berdad e Minister Hulandes ta obliga pa informa e Ministernan relevante di e paisnan, pero no ta rekeri pa yega na acuerdo. Te ainda tin poco medida concreto den e landspakketnan, mescos cu obhetivonan cu ta haci dificil pa funciona denter di cuadronan. Raad van State ta di opinion cu e Minister di Hulanda pa Asunto Interior y Reino no ta limita den su autoridad y ta riba COHO, y consecuentemente ta para riba Gobierno di e paisnan. Pues, ta mina e responsabilidad y e hecho cu ta e paisnan mes ta esnan cu mester atende cu nan problema. Tampoco ta splica con e periodo di transicion lo ta despues cu e rijkswet COHO cu ta pa 6 aña caduca.

Busca sosten pa medio di confianza

Raad van State ta bisa cu ta relevante pa remarca cu den preparacion di e concepto di rijkswet, e relacion entre Hulanda y e paisnan no tabata bon tur ora y cu di ambos banda tin desconfianza. Pa e motibo aki mes ta importante pa e ta cla bou cua condicion ta bay de acuerdo cu e proposicionnan. E ta esencial pa e ley mustra cla ki ora un Gobierno ta bolbe asumi responsabilidad completo riba un area. Pero pa esey sosode mester di resultadonan concreto na interes di clima di biba pa e ciudadanonan, cu ta esencial pa COHO haya e sosten y asina evita cu Hulanda ta interveni, mientras cu ta hisa confianza den Gobierno.