Na April proximo lo evalua con Aruba lo mester paga e sosten di likides ricibi for di Hulanda, y no ta exclui extension of refinanciamento di e prestamo. Asina Secretario di Estado pa Asuntonan di Reino di Hulanda, Raymond Knops a informa Parlamento di Hulanda.

E informacion aki tabata parti di su nota, pa por haya aprobacion pa asina prepara e extension di mas prestamo pa Aruba. Motibo ta cu no kier warda riba e proceso formal pa aprobacion di e ley di Presupuesto di Hulanda.

Knops a splica cu Aruba tin un structura economico vulnerabel pa hopi tempo caba, cu a haci cu economia di e pais practicamente no a crece, a pesar di un economia mundial cu si a crece fuertemente. Den combinacion cu un maneho financiero economico debil, e combinacion aki a nifica un finanzas publico hopi malo. E pandemia di COVID-19 a empeora e problemanan cu tabatin. Na 2019, e quota di debe tabata na 84 porciento di e Producto Bruto Interno. Esaki ta hopi mas halto di e limite critico di un debe nacional cu Fondo Monetario Internacional ta conseha pa e region di Caribe. Segun proyeccion, e quota di debe ta bay crece, entre otro pa motibo di e pandemia, na 130.3 porciento na 2021. Esaki ta nifica cu e debe nacional di Aruba lo ta casi dos biaha mas halto cu locual IMF ta considera e limite critico.

E combinacion di sosten di likides acopla na e reduccion substancial di gasto di personal den e sector publico y semi publico mester contribui na un finanzas publico sostenibel. Cu e sosten di likides ademas di medidanan pa por mantene cuponan di trabou a cubri e perdida di entrada. E prestamo ta facilita e necesidad agudo financiero y ta yuda finanzas publico. E collapse di finanzas publico den un caso asina lo tin un efecto negativo fuerte riba economia di Aruba. E gastonan pa recuperacion lo ta mucho mas halto cu locual a duna nan sosten di likides y e asistencia financiero cu mester bin ainda. Y riba dje, e sosten cu Hulanda ta premira cu Aruba lo ricibi, ta baha substancialmente e riesgo di Aruba di no por paga su debenan internacional y sigur e interes riba e debenan aki.

Riesgo pa Reino

Gobierno Hulandes a splica kico ta e calculacion di e riesgo pa Reino Hulandes den termino di probabilidad, impacto, e duracion di exposicion di e responsabilidad di sosten y e grado di control. Knops a splica cu na momento cu a otorga sosten di likides, Conseho di Minister di Reino a haci uso di conseho di College Aruba Financieel Toezicht, CAft, pa tur e tranchenan. Cu bista riba e estado vulnerabel di finanzas publico y e quota di debe halto di Aruba, ta keda existi un riesgo real cu e pais lo no por paga parti of tur e prestamonan. Na April 2022 lo bolbe evalua e solvabilidad di Aruba, na fin di e periodo di e prestamo. Pero, ta pa tal motibo mes a scoge pa yuda cu tranchenan di likides, cu segun Knops ta reduci e riesgo cu Aruba lo no bolbe paga Hulanda e debe.

Tabatin cuestionamento cua medida a tuma cu ta controla y mitiga e riesgonan, pa asina minimalisa e impacto pa Reino. Ademas, si e Minister di Hulanda (Gobierno di Reino) encarga cu presupuesto tin suficiente posibilidad pa maneha e riesgonan, hasta si e areglo ta tuma luga cu un distancia for di Hulanda. Aki, Knops a bisa cu Aruba a bay de acuerdo cu e institucion di Caribisch orgaan voor hervorming en ontwikkeling, COHO, cu ta bay sostene y monitor e pais. Esaki sin cu e ta tuma autoridadnan forma cu ta keda un responsabilidad di e organonan di Aruba. COHO lo sostene Aruba den ehecucion di e reformanan structural. Te na momento cu ta implementa e ley di COHO, e Organisacion Temporario di Trabou, TWO (Tijdelijke Werkorganisatie) di Ministerio pa Asuntonan Interior y di Reino di Hulanda ta asumi e responsabilidad aki.

E reformanan tin como obhetivo pa reforsa e resiliencia financiero, economico, institucional y social di Aruba. E institucionnan aki mester ta asina fuerte cu Aruba por ta miho prepara den futuro pa absorba shocknan externo independientemente. E reformanan tin como meta pa mehora henter e situacion economico a termino largo, pa asina entre otro reduci e riesgo pa keda sin paga debe a lo largo. Na April 10, 2022, lo tira bista atrobe si un eventual extension di prestamonan, posiblemente basa riba otro condicionnan lo por sosode.

Di otro banda, tin riesgonan compleho y como tal, a analisa e pregunta con un experto independiente lo por evalua e riesgo di e proposicion aki y e medidanan pa maneha y mitiga esakinan, particularmente for di punto di bista di Reino Hulandes. Secretario di Estado Raymond Knops a enfatisa cu e consehero pa Conseho di Minister di Reino pa e supervision financiero ta keda CAft. CAft ta analisa, evalua y ta conseha basa riba e reportahe di ehecucion di Aruba. CAft no ta duna ningun opinion riba e riesgo cu Reino por core, tampoco riba e provision pa compensacion di riesgo.

E forma di sosten

Parlamento di Hulanda tabata kier sa cua ta e interes cu ta propone y cuanto di esaki lo keda calcula pa Aruba paga. Particularmente kier sa si e interes ta cubri e gastonan y ta conforme e mercado. Y si no ta e caso, cuanto espacio presupuestario e departamento specialisa encarga a pone specificamente. Y Raymond Knops a reitera cu e prestamo di likides ta duna a cambio di un interes di cero (0) porciento. A calcula un prima di riesgo den e interes aki, mirando cu Hulanda awor aki tin un tarifa negativo na momento di otorga e medionan aki. Den otro palabra, locual Hulanda ta ricibi ta cubri e riesgonan pa e debenan nobo aki.

Provision di riesgo

E provision di riesgo lo tin su forma, pero Gobierno Hulandes ta informa Tweede Kamer cu na e momentonan aki no tin cuestion di un reserva presupuestario. Entre otro debi na e problema pa por predici con e pandemia di COVID-19 lo desaroya, a scoge pa laga e prestamo di likides core te April 2022. Despues lo evalua si ta bay refinancia e debenan aki y bou cua condicion, incluso un eventual reserva presupuestario.

Normalmente estado Hulandes ta mantene un standard di maximo cinco aña pa un debe asina. Pero Knops a informa cu e prestamo cu ta duna Aruba ta prestamonan sin interes cu ta termina na April 2022. Esaki ta nifica cu na final di e termino aki, oficialmente lo mester paga e debenan. CAft a conseha pa refinancia e prestamonan cu ta madura den menos di un aña y cambia esakinan despues den un asina yama ‘sinking bond.’ (Un ‘sinking bond’ ta un bono cu ta rekeri e pais pa pone un cantidad specifico di accion un banda, riba fechanan specifica, pa asina paga esnan cu cumpra e bononan. Den otro palabra, e ta un bono cu ta rekeri e entidad, den e caso aki Aruba pa crea fondo cu por usa como hipoteca den caso cu no por paga esnan cu a cumpra esaki). Di e forma aki lo por refinancia e sosten di likides den su totalidad aki un aña y cu na e momento ey lo determina cua ta e terminonan di pago y bou cua condicion lo refinancia e debenan. Hulanda y Aruba lo delibera riba e tema aki pa mas tarda seis luna prome cu e prestamonan madura. Y Hulanda lo pidi CAft pa su consehonan na e momento debido.

Segun Gabinete Hulandes, Aruba lo no por surpasa e crisis actual sin un refuerso substancial di e structura economico, cu ya prome cu e crisis di COVID-19 tabata hopi vulnerabel caba. Como tal, Hulanda a anuncia na momento di a duna e di dos tranche, cu reformanan structural riba henter economia ta necesario y cu esakinan ta mara na mas sosten di likides. Hulanda lo sostene Aruba den e proceso aki, Knops a sigura. “E esfuerso di e ehercicio aki ta cu economia di Aruba lo ta asina reforsa na 2027 cu e pais lo ta economicamente resiliente.”

Riba e pregunta ken ta ehecuta e areglo di riesgo y cua ta e gastonan di ehecucion di e areglo, Knops a bisa cu e Ministerio pa Asuntonan Interior y di Reino di Hulanda ta e Ministerio cu ta duna e prestamonan. Y gastonan di ehecucion cu ta bin cu e trabou aki ta hopi limita y ta forma parti di e gastonan regular di e aparato.

Finalmente, Secretario di Estado Raymond Knops a bisa Parlamento Hulandes cu e papel y responsabilidad di CAft ta keda mes fuerte cu semper. E ta nifica cu CAft ta informa Conseho di Minister di Reino na tempo riba e situacion financiero di Aruba. “Cu cada conseho pa sosten di likides, CAft lo indica si e pais lo por paga esaki bek. E areglo di riesgo lo ta evalua dos aña despues di cu a otorga e prome tranche di sosten. Pues, lo tin un evaluacion den menos di un aña,” Raymond Knops a splica Parlamento di Hulanda.