“Sin e acuerdo, Gobierno di Aruba lo no tabatin e fondonan pa paga salario otro siman.” Esey ta ilustra con urgente e situacion di Aruba ta y pakico e acuerdo entre Hulanda y Aruba pa sosten di liquidez a cambio di condicionnan di reforma ta asina crucial.

Condicionnan cu ta mara Aruba na dos rijkswet, cu Gobierno di Aruba a acepta, esta e Rijkswet Aruba Financieel Toezicht y e Rijkswet Caribisch Orgaan Hervorming en Ontwikkeling, COHO.

Esaki tabata parti di e declaracionnan di Secretario di Estado pa Asuntonan di Reino Raymond Knops y Prome Minister Evelyn Wever Croes despues di e reunion di Conseho di Minister di Reino ayera mainta. Raymond Knops a bisa cu Conseho di Minister di Reino a aproba e acuerdo, cu ta nifica cu Aruba lo ricibi mesora 209 miyon florin te cu fin di 2020.

Den e acuerdo aki ta realisa compromisonan pa un cooperacion di varios aña entre e dos paisnan, a base voluntario, pero mara na obligacionnan. “E negociacionnan riba e condicionnan a bay bon na inicio y tabata cla pa yega na un acuerdo despues di e reunion di Conseho di Minister di Reino di dia 10 di Juli. Aruba tabata e prome pais cu a cumpli cu e condicionnan pa e di dos tranche, loke a mustra e seriedad di Aruba.” Pero asina mes a tuma cinco luna pa yega na e momento aki, Knops a bisa ayera na Den Haag.

COHO

A cambio di reformanan na Aruba, e Gabinete Hulandes ta ofrece sosten di liquidez nobo y lo inverti tambe den varios area di desaroyo di Aruba. Hulanda lo brinda Aruba sosten den e reformanan structural cu a acorda. Ademas di sigui cu e sosten di liquidez pa cubri e deficit cu a surgi a raiz di e crisis di Corona, Hulanda lo yuda tambe cu conocemento y experticio. Pa esaki ta institui e organo Caribisch Orgaan voor Herstel en Ontwikkeling (COHO) cu hunto cu e ministerionan di Aruba y den consulta cu stakeholders, lo caba di traha riba e reformanan. E organo aki lo yuda tambe cu e implementacion. COHO no lo asumi e autoridad di Parlamento, Gobierno y di ningun organo gubernamental; den e negociacion hiba esaki a acorda y specifica esaki enfaticamente den e acuerdo. Sin embargo, COHO por supervisa e implementacion di e reformanan structural y por mara consecuencia na cooperacion insuficiente. Y no ta asina cu un otro Gobierno lo por cambia e condicionnan. Es mas, Knops a enfatisa cu e no ta un tarea di e Gabinete actual so pa tuma e pasonan necesario pa yuda reforma Aruba. E ta tarea di Parlamento, tur partido politico y tambe gremionan, entre otro.

“Un pais cu tin mas debe cu entrada no ta un pais autonomo. E hecho cu Aruba ta depende di ayudo di Hulanda ta mustra caba cu e no ta autonomo. E organo unicamente lo drenta den accion si Gobierno of Parlamento no implementa e palabracionnan.”

209 y 38 miyon

Banda di e 209 miyon florin te cu fin di e aña aki y e sosten di emergencia pa paketenan di cuminda y gastonan medico relaciona cu Covid, Hulanda lo yuda Aruba tambe cu e refinanciamento di mas cu mey biyon florin di debe. Esaki ta duna bentaha di interes di mas cu 80 miyon florin en comparacion cu financiamento riba mercado financiero.

Banda di esaki te cu aña 2025, lo bin un suma total di algo mas cu 38 miyon florin disponibel pa fortalece Aruba su estado di derecho.

Etapa nobo

Prome Minister Evelyn Wever-Croes a bisa “cu e acuerdo politico aki ta cuminsa un etapa nobo pa Aruba. Covid-19 tabatin un impacto hopi grandi riba Aruba, asina grandi cu sin ayudo Aruba no lo sali afo. Aruba mester di yudansa pa esaki, no solamente pa e sosten di liquidez, pero tambe pa e reformanan pa crea un fundeshi economico fuerte y resiliente cu por wanta shocknan den futuro. Aruba ta agradecido na Hulanda y ta aprecia e ayudo brinda. Hunto nos lo traha pa un economia mas fuerte, un autonomia mas fuerte pa un Aruba mas fuerte”.

Prome Minister a expresa gratitud na Prome Minister Hulandes Mark Rutte, Minister di Finanzas di Hulanda Hoekstra y na Raymond Knops mes como tambe na e teamnan negociador. E tabatin palabra special pa e hefe di e team negociador di Aruba, Minister di Finanzas Xiomara Maduro.

“Nos ta satisfecho cu e resultado y ta anticipa continuacion di e trabao conhunto riba tereno di enseñanza, defensa y salud publico. E reformanan cu ta bay keda implementa a corto plazo lo ta riba e terenonan aki,” Wever Croes a bisa, agregando cu e landspakket ta acopla na e Masterplan di Aruba pa reforma economia di Aruba den uno diversifica y duradero. “E Hende lo ta central den ehecucion di e Masterplan. E medio lo ta bon gobernacion y crea oportunidad pa e ciudadano ta e obhetivo.”

Plan traha pa economista

Di su banda, Secretario di estado Knops a mustra cu e acuerdo politico aki ta traha riba e reformanan structural necesario cu mester haci economia y comunidad di Aruba mas resistente di forma duradero. “E plan ta compila pa economista.” Banda di reformanan tin tambe espacio pa inversion riba e isla. Aruba mester sali mas fuerte for di e crisis aki, pasobra hende na Aruba merece un perspectiva social y economico. E acuerdo politico aki ta un paso importante den esey. Pero cu e acuerdo aki e trayecto no a finalisa. Riba un cantidad di tereno, manera reforma di pensioen pa minister- y miembronan di parlamento, riba termino cortico Aruba lo tin cu tuma pasonan ainda pa por bin na remarke pa mas parti di e sosten di liquidez. Mester ehecuta e reformanan inclui den e pakete pa pais di berdad tambe. E ora ey so prosperidad ta vislumbra na horizonte pa e ciudadanonan Arubano.”

Problema di Aruba no a cuminza cu Covid

Na Aruba, sindicatonan a cuminza mustra nan desaprobacion cu e reduccion di salario no ta mustra di tin un fecha final. Raymond Knops a recorda tur hende cu locual Covid a haci ta mustra cla cual ta e areanan debil di Aruba. “Entradanan mester ta den balance. E tabata cinco pa12 pa Aruba, of hasta cinco pasa di 12. Pues, sindicatonan tambe mester tuma nan responsabilidad.”

Es mas, segun Knops a afirma ayera, pero ta awor numa e trabao real ta bay cuminza y Gabinete Wever Croes mester busca e plataforma den Parlamento y comunidad pa implementa e cambionan necesario na interes di e ciudadano Arubano. Tur mester duna nan parti, ya cu pa logra reforma y recuperacion economico, ademas di un sociedad resiliente, tur partido politico y organisacion mester duna nan parti. “E lo requeri compromiso continuo, tanto na Aruba como na Hulanda.

“Nos a duna nos compromiso politico y esey ta encera crea plataforma pa comunica, splica di con a tuma e pasonan aki, y crea confianza,” tabata e ponencia di Evelyn Wever Croes.

Aunke cu e periodo nos dilanti lo ta yena cu reto, Raymond Knops ta kere si cu e ta un oportunidad unico pa hunto traha riba un agenda, unda ta haci uso di tur opcion den e decadanan nobo. “E palabracionnan ta brinda speranza pa Aruba y e tempo pa haya confianza di nobo.”

E sistema di tranche

Hulanda a scoge pa usa e sistema di tranche pa asina por evalua cumplimento y con por introduci medida na un forma menos impactante. Sinembargo, Raymond Knops a enfatisa cu no por a sinta warda mas riba e reformanan. Es mas, ta plannan di Aruba mes pero cu nunca a keda ehecuta. E motibo pakico a tuma e postura di mara e sosten na condicion di e forma aki, cu e creacion di e dos rijkswetnan ta netamente pa sigura cu e biaha aki si lo tuma e reformanan na serio. “Di otro forma, lo tuma otro 10 aña pa trece cambio y no tin e tempo ey. Tanto Hulanda y Aruba ta mira e urgencia pa reformanan. E sistema aki lo ilustra con serio Aruba ta den cumpli cu e condicionnan. Mas lihe Aruba cumpli cu e condicionnan, mas lihe lo ricibi sosten adicional.”

Raymond Knops ta bisa cu e reto ta grandi y cu Aruba lo mester baha gasto publico sin sacrifica calidad. E ta un reto pa un isla chikito, pero “mi ta optimista riba e posibilidadnan pa Aruba.”

Aparato publico

No ta un secreto cu ya ta hopi decada cu ta urgi Gobierno di Aruba pa trece e gasto di aparato publico bao control. Cu e acuerdo aki, e pregunta ta si lo tin retiro. Prome Minister a bisa cu ambtenaarnan a sacrifica hopi caba cu e reduccion di salario y beneficio di 12.5 porciento. E reduccion aki lo no cambia pa 2021, ademas cu mester traha riba e sistema di pensioen pa mandatarionan cu awor aki ta un peso riba e caha di Gobierno. “Mayoria reduccion lo bin cu e restructuracion di servicionan di Gobierno, digitalisacion, evalua cual ta e tareanan di Gobierno y cual no. Aruba tin un burocracia hopi grandi cu ta costa hopi. No por bisa cuanto ni si lo mester kita hende. Pero si mester baha gasto di personal,” Wever Croes a bisa. Y e forma con ta premira cu esaki lo sucede ta cu mas VUT, e asina yama ‘natuurlijk verloop’ (personanan cu ta bay di nan mes of ta retira despues di yega edad di pensioen, sin cu ta reemplaza nan) y keda sin renoba contrato cu individuonan. Wever Croes ta reconoce cu otro aña lo tin eleccion na Aruba, pero e ta convenci cu Gobierno lo mustra e beneficio di e condicionnan. “Nos lo haci uso di e aña pa mustra e logronan y asina crea sosten,” tabata e palabranan di Evelyn Wever Croes.