Recien a bin na mesa di Bon Dia Aruba un informe cu a nota un caida den e poblacion di e Lora, cual a ser libera den naturalesa aña pasa. Den un publicacion riba Facebook, un usuario a comenta cu te awor tin apenas dos Lora ta bulando den su area, indicando un caida skerpi den e poblacion cu ya tabata hopi chikito na momento cu nan a ser libera. Bon Dia Aruba a tuma contacto cu Aruba Conservation Foundation (ACF) y a sinta cu e organisacion den un entrevista tocante e desaroyo di e Lora y e peligro cu nan ta enfrenta den nos naturalesa.
E poblacion di Lora na Aruba a mira un extincion na aña 1947. Ta conoci cu e extincion di e Lora ta debi na jaagmento ilegal pa bendemento como mascota, y matamento di e lora pa motibo cu e ta wordo considera un plaga pa agricultura. ACF a conta cu e reintroduccion di e Lora (Yellow-Shouldered Amazon) den nos naturalesa a bin for di un situacion inespera, den cual a rescata 25 Lora cu a sobrevivi un traficacion ilegal via lama pa Aruba hunto cu otro animalnan na 2022. Desde e tempo ey, ACF a tuma encargo di rehabilita y cuida nan prome cu a libera nan den nos naturalesa na 2024.
Vocero di ACF, Edeline Berg, a informa cu di e 25 cu a libera e tempo ey, ACF den e ultimo tempo tabatin bista riba 17, y cu den e ultimo dos pa tres siman e cantidad a reduci mas. ACF no por a confirma e motibo exacto pa e caida den cantidad cu ta mirando, pero a menciona cu cambio di ruta y cambio den alimentacion por hunga un rol. Sinembargo, ta sospecha cu Loranan lo ta cayendo victima pa captura tambe, sea di ciudadanonan mes of criador di parha. Esaki tabata un riesgo cu ACF tabata consciente di dje hasta prome cu a libera e Lora den naturalesa. Pa introduci nan atrobe riba nos isla, e organisacion a haci evaluacion amplio di e ambiente local pa nan bienestar, incluyendo si tin suficiente cuminda pa e Loranan por sobrevivi y con nan instinto lo guia nan den naturalesa. A splica cu a pesar cu e Loranan adolescente no tabatin e beneficio di Loranan mas grandi pa por siña nan con pa anda den naturalesa, nan desaroyo despues cu a libera nan tabata bayendo tremendo.
Tambe a considera otro menasa cu ta existi pa e Lora. Pa loke ta esaki, Chief Conservation Officer di ACF, Natasha Silva, a splica cu ta existi un mito tocante e peligro cu a Boa por tin riba e Loranan.
Den un entrevista cu Bon Dia Aruba rond e tempo cu a reintroduci e Loranan nobo, ACF a enfatisa cu e Boa no ta un peligro significante pa e Loranan. Esaki ta pasobra cu Boanan—a pesar di ta un especie invasivo—no ta jaag mesun frecuente cu por imagina. Silva a splica cu Boanan ta di sanger friu, pues nan no mester hopi energia pa por sobrevivi. Por ehempel, un Boa cu consumi un galiña por sobrevivi pa varios siman sin mester jaag pa mas cuminda.
Silva ta splica cu e peligro mas grandi enfrentando e Loranan ta sernan humano mes.
E impacto humano ta hunga un rol sumamente grandi den e desaroyo y caida den e poblacion di Lora y otro especienan di nos isla. Silva a splica cu esaki por mira den rosamento di tereno, captura y criamento di e parhanan, y hasta e falta di cuida adecuadamente di cacho y pushinan, cual ta birando un topico di gran preocupacion den comunidad. A splica cu al contrario cu e Boa, cacho y pushinan di caya por presenta un menasa mas grandi pa e Loranan, como cu nan ta jaag varios biaha pa dia.
Tambe a mira un trend di hende cu ta tumando contacto directo cu e Loranan, cual ACF di aña pasa caba a apela pa abstene di dje. E tipo di contactonan aki por inclui garamento di e parhanan aki pa pone den haula, duna nan cuminda of acerca nan pa tuma potret of video. E organisacion ta bisa cu a pesar di por tin bon intencion, e tipo di accionnan aki ta trece mas daño cu beneficio pa e Loranan.
Na prome lugar, dunando e Loranan cuminda por haci nan floho. Manera tur bestia, Loranan ta especienan sumamente inteligente, y ta siña hopi lihe di comportamento repetitivo. Pues si ta duna e Loranan cuminda constantemente, nan lo perde nan instinto pa bay jaag den naturalesa. E interaccion entre e Loranan y sernan humano tambe por causa un disturbio den nan instinto pa sobrevivi den naturalesa.
Pa loke ta garamento di e parhanan aki pa pone den haula, ACF a splica cu esaki por ta sumamente dañino na e salud mental di e parhanan. E parhanan por keda añas ta cera den un espacio chikito y por desaroya comportamento cu ta señala desesperacion, manera mimica zonido den nan ambiente.
ACF ta conseha pa abstene di tuma contacto cu e Loranan. Manera Silva a splica, e Loranan mester tin miedo di hende—esaki ta un manera pa nan por sigura nan mesun sobrevivencia. Loke si por haci, e organisacion ta bisa, ta pa pone un baki di awa pafo pa e Loranan (y cualkier otro parha) por bebe.
Un otro menasa di comportamento humano—y kisas esun mas perhudicial—ta e comercio di bida salvahe. Manera a menciona, e Loranan cu recien a ser reintroduci a ser salba for di e comercio di bida salvahe. E problema di criadero di parha ta algo cu ta presente riba nos isla y cu ta un comercio cu ta creando mas daño na nos naturalesa. A pesar di ta consciente di esaki, e organisacion a splica cu nan poder ta hopi limita, y cu aplicacion di ley di proteccion di bestia, incluyendo e Lora, riba nos isla ta laga hopi di desea. Esaki ta algo cu e organisacion ta keda boga riba dje. Di nan parti, ACF ta sigui brinda educacion na nos ciudadanonan y tambe ta traha cu partnernan internacional pa sigui protege nos naturalesa.
Berg a conta Bon Dia Aruba cu den september e organisacion lo tene un otro edicion di nan serie di educacion “Naturalesa ta Papia”, den cual e topico di e Lora lo ta central. ACF tambe a menciona cu desde a libera e Loranan, a establece un “Wildlife Hotline” y ta curasha ciudadanonan pa yuda ta e wowonan di e organisacion den monitorea e bienestar di e Loranan.
A splica cu si mira un Lora, pa por fabor manda un mensahe divulgando unda a mira e Lora, con hopi a mira, y un potret di e parhanan si ta posible. A enfatisa si cu pa por fabor tuma potretnan di un distancia sano.
Por contacto ACF via e hotline na 592-4476. A splica cu e organisacion no ta tuma yamada via Whatsapp pa motibo cu e ranger den contacto por ta ocupa cu tareanan den e parke of kisas no tin conexion den e parke.