Cu e plan di gobernacion entrega na publico, tin mas claridad kico ta e lineanan importante den esaki. E cuadro general ta keda marca pa e intentonan di recuperacion di nos economia, cu ya por conta cu cierto mehoracion. Esaki a keda refleha tambe den e encuestanan mas faborable di Banco Central pa loke ta expectativa di empresario pa e periodo nos dilanti, y e animo di consumidor. Den ambos caso por papia di un mehoracion, pero esey no ta significa cu nos a yega caba unda mester ta. Ademas, tin e plan di reforma cu ta contene varios aspecto cu ta referi na e necesidad di haci nos economia mas resistente contra shock grandi, manera un pandemia.

Y papiando di pandemia: nos no a sali ainda di esun aki. Nos ta apenas drentando den loke por bira otro fase di emergencia, cu ta pone tur plan di recuperacion ‘on hold’ atrobe. Lo dura por lo menos algun siman ainda promer cu tin dato confiable di e seriedad di e variante nobo di Covid, pa por comproba si e ta mas dañino cu loke nos a haya te awor. Pero en todo caso, banda di e pandemia of otro calamidad di cualkier indole, planificacion di lo necesario semper mester sigui. Y esey ta tereno cu mester atende awor. Dos lema cu ta keda bolbe den e discusion con pa haci economia mas fuerte y resistente ta e famoso ‘red tape’ y e ‘cost of doing business’ cu mester baha. Ambos ta aspecto necesario pa atende, pero e pregunta ta con esaki ta bay funciona, tumando nota di e otro intencionnan den e plan gubernamental. Y esey ta conta particularmente pa eventual plannan cu posiblemente lo por influencia costo empresarial.

E asunto mas sobresaliente aki ta naturalmente e plannan fiscal, en especial e introduccion di un BTW (VAT), cu lo reemplaza e actual impuesto indirecto, esta BBO y su crianan (BAZV, BAVP). Esaki sin duda lo brinda e oportunidad pa ‘ruim op’ algun ley di impuesto cu no ta pertenece den e temponan aki mas, y tambe reduci cierto otro. Segun e mandatario encarga cu e cartera aki, lo bay consulta cu e gremionan empresarial pa scucha con nan ta mira e asunto. Esey ta parce nos un poco laat den e wega, pero enfin, e ta un oportunidad pa vocifera opinion, aunke e decision pa bay pa un BTW ya ta tuma. No cu mester lamenta esey, nos tabata sa di basta aña caba cu Hulanda y instancianan internacional manera IMF, ta pro un sistema asina, y esey pa bon motibo.

Y pa trece un poco di historia (reciente) aden: na 2007 na vispera di introduccion di e BBO, tambe tabatin debate unda no tabatin opinion unanime entre e propio gremionan. Camara di Comercio tabata na fabor di introduci un BTW, y a conseha formalmente riba esaki tambe. Di otro banda, ATIA e tempo ey tabata mas na fabor di e impuesto ABB, cu Hulanda a usa den caso di Bonaire den e cambionan di 10-10-10. Varios aña despues, tempo cu a cambia di ministro di Finanzas na 2014, e mandatario nobo a bin cu e propuesta pa introduci e ABB, pero a topa cu oposicion tahante di e promer ministro di e momento ey. Na lugar di opta pa un sistema nobo, a scoge pa pega rabo na e BBO, haciendo esaki na loke e ta awe, rumbo pa e porta di salida.

Pero, haciendo tur esaki, cu ta inclui posiblemente un panorama mas simplifica di impuesto pa un empresa, esey riba su mes no a kita tur obstaculo for di caminda. Ehemplo di esey ta e gastonan halto cu un empresa tin, relaciona cu personal. Nos tin prima bastante formal pa seguro social, pa gasto di salud y…, pension. E ley di seguro di pension obligatorio, introduci como 10 aña pasa, ta den tereno desconoci, unda no tin vista ta ken ta paga y ken no. Si reforza e supervision riba cumplimento, esaki lo bira un gasto extra pa tur cu no ta cumpli, pero lo ta husto pa esunnan cu si ta cumpli. Ta bay haci algo na e tema aki? Palabra ta na e responsable, e mandatario di Finanzas.

Tambe tabata papia, te recientemente, tocante un ‘follow up’ di e proyecto di Fase, den forma di un beneficio di desempleo, cu muy probablemente e empleado y e dunador di trabao lo mester bay paga. Nos por supone cu e plan a muri un morto silencioso, y esey ta parce nos bon tambe, pasobra nos no ta capaz di carga tur e beneficionan aki, importa straight di Europa, sin cu nos tin e nivel di prosperidad y desaroyo economico pa esey. Nos ta hogando caba cu e consecuencianan di gasto di AZV, cu ta haya parti di su financiamento di un impuesto indirecto (BAZV), pasobra na e banda di prima pa empleado y empleador no por keda aumenta peso.

E salida di e situacion aki ta un gobernacion menos grandi y menos costoso. Y un bon reforma fiscal, banda di reduci ‘cost of doing business’, no mester produci mas placa pa gobierno por gasta…, na personal. Y ta aki unda nos no ta mira claridad den e plan di gobierno. Manera bisa na algun oportunidad caba, e ta keda na nivel di ‘manicure’ envez di plan concreto.