Un di e asuntonan menos discuti den prensa ta e esfuerzonan cu gobierno actual lo ta haciendo pa baha gasto di personal structuralmente. E tarea aki en general ta exigi algo mas cu conta riba e medidanan conoci di ‘natuurlijk verloop’ y un areglo di renuncia voluntario (VUT), pero ta depende di plan structura pa reorganiza trabao y bira mas eficiente, haciendo tur loke ta necesario cu menos personal. Tambe ta necesario e realocacion di personal pa haya e hendenan apto unda nan mester ta y menos hende unda tin di mas. Esaki semper ta bira un debate candente pasobra hopi hende ta mira di biaha e fantasma di famia cu ta perde trabao, loke ningun hende ta desea.

Sin embargo, si nunca por hiba un discusion sin e emocion di e perspectiva ey, anto ta bira dificil pa planifica algo. Y e planificacion ey ta cuminza cu e pensamentonan mas general y e cifranan general riba mesa. Kico eseynan ta? Pa cuminza, por constata cugobierno ta trahando riba un esfuerzo comun cu Hulanda pa restructura y mehora e aparato. Esey no tin nada di haci cu COHO, cu a pasa pa pasado, pero cu di igual forma ta den e Acuerdo Mutuo cu a reemplaza esaki. Pa cualkier gobierno serio un compromiso cu no por bandona sin mas y ta tuma como punto di salida e sinceridad di ambos banda. Nos por ripara for di e raportage di e Landspakket cu tin cierto avance den reglamentacion general, manera e introduccion entrante e aña aki di un sistema nobo di evaluacion di empleado publico; manera comenta aki anteriormente caba, algo sumamente necesario. Ta importante tambe cu ta sigui traha den e direccion ey.

Sin embargo, nos ta observando di otro banda cu tinotro desaroyo ta tuma lugar den e aparato cu no ta parce nos asunto coordina dentro di e esfuerzo conhunto ey. Por ehemplo, nos por a nota caba den e conseho di Raad van Advies encuanto presupuesto 2023 di gobierno, cu nan ta tuma nota di e intencion gubernamental pa traha riba baha gasto structuralmente, pero e ora no ta comprende e surgimento di cantidad dientidad y oficina nobo, cu ta contradeci e esfuerzonan haci pa reduci tamaño di e aparato. Den e conseho ta menciona por ehemplo e creacion di un Direccion pa Asunto di Energia, un comision consultivo pa Admision y Expulsion (Husticia), un Aruba Fair Trade Authority, un Autoridad Corporate Governance y un Directorado na Husticia.

Awor, e punto no ta pa bay pone aki cada caso bao di un lupa pa evalua nan ‘razon de ser’ sino mas bien mustra riba algun riesgo cu ta core cu e surgimento aki di tanto entidad nobo, sin cu aparentemente tin un plan coherente y integral cu ta tuma na cuenta tambe e relacion di e iniciativanan nobo aki cu e strategia general di restructura e aparato publico, aumentando servicio y eficiencia. Nos tin e impresion cu aki man drechi no sa kico man robez ta haci. Pero, pa no tin mal comprension, nos no ta cuestiona e iniciativanan aki, pero por ehemplo unda e espacio ta pa hustifica nan gasto? Pa keda na un di e ehemplonan aki, nos por mira den reportage di gobierno mes cu na 2022 ministerio di Husticia a logra baha su cantidad di puesto di tempo completo di 1539 te na 1512, un reduccion di 27 cupo. Por añadi aki cu en total gobierno a baha na 2022 cu 86 cupo, incluyendo e categorianan menciona separadamente. Asina nos por observa abao den e mesun tabel presencia separa di e Family Justice Center, cu a cuminza na 2021 y na 2022 a crece cu 26 puesto, pa na final di 2022 tin 58 funcionario. Esaki ta implica cu Husticia a entrega 27 puesto, pa crece 26 den e Family Center. Un biaha mas, nos no ta cuestiona e existencia di e centro nobo, pero ningun caminda bo ta haya unsplicacion kico ta e strategia tras di esaki y kico ta su relacion cu e plan total di reforma di, ni e ministerio, ni e aparato en total. No tin un claridad si e cuponan perdi ta en berdad di esunnan cu por laga bay o cu a crea necesidad urgente pa reemplazodespues. Tampoco nos no ta tende nada di fortificacion di e entidadnan cu mester refuerzo pa prestacion gubernamental mehora, manera Centrale Accountantsdienst, Algemene Rekenkamer y asina varios mas. Nos ta comprende cu gobierno kier bin cu autoridad riba tereno di bon gobernacion y un autoridad pa ‘Fair Trade’, pero bo no por dirigi salida di personal di e aparato sin cu tin un plan unda ta bay disminui personal y nos no ta mira esey tampoco den e trabao conhunto cu Hulanda. Esey ta e caso di e man drechi y man robez.

Riba esaki ta bin otro problema acerca. Esey ta e casonan unda ta papia di privatizacion di cierto servicio gubernamental. Atrobe, aki tambe no ta trata di oposicion contra privatizacion, depende unda y con. Un servicio cu por a privatiza añas pasa caba ta por ehemplo e departamento di control y inspeccion tecnico DTI, pero esey nunca a cristaliza abo di ningun gobierno. Tampoco ta asina cu privatizacion riba su mes ta garantiza cu e no ta costa placa pa gobierno, pues pa nos como ciudadano tambe. Ademas no sin mas esaki ta garantiza trabao mas independiente, pasobra e experiencia cu nos empresanan estatal, supuestamente poni ‘at artms length’, a mustra cu metemento politico directo ta keda un problema.