(CaribischNetwerk) – E cantidad di melding di violencia domestico na Boneiro a duplica den un aña. Na 2024, polis a registra 140 denuncia di violencia domestico, compara cu 70 e aña prome. E pregunta ta: violencia ta aumentando, of e boluntad pa reporta esaki ta creciendo? A delibera esaki cu profecionalnan di centro di reportahe di Guiami, Sentro Akseso y refugio pa hende muher Refugio Tabitha, cu ta traha hunto riba violencia domestico riba Boneiro.

Na e centro di reportahe di Guiami, nan ta nota cu danki na entrenamento y aumento di atencion bao di profesionalnan, violencia ta ser reconoci mas liher. Probablemente esaki ta hunga un rol den e aumento di e cantidad di melding. Un paso importante den esaki ta e introduccion di e Ley nobo di codigo di Proteccion cu a drenta na vigor dia 1 di januari 2025, y e plan paso pa paso asocia pa organisacionnan cu ta indica con pa atende cu señalnan di violencia domestico, abuso di mucha y abuso di hende grandi. Esaki ta yuda profesionalnan pa reconoce señalnan di inseguridad y pa cuminsa un combersacion tocante esaki, hasta prome cu un rapport ta necesario. “Un desaroyo grandi”, nan ta pensa. “Profesionalnan awor sa con pa actua mihor.”

Isla chikito, drempel grandi

Toch reportahe ta keda dificil riba un isla caminda tur hende conoce otro. “Hende tin miedo di realmente tuma pasonan, pasobra ata bo ta topa e persona ey ora di haci compras,” un empleado di Guiami ta bisa. “E codigo di proteccion ta rekeri pa abo como profesional reporta esaki bo mes – no na nomber di e organisacion of scol, pero abo como persona. Esey ta hacie potencialmente emocional pa profesionalnan.”

P’esey e centro di reportahe di Guiami ta sostene cada paso di e caminda. “Ora hende yama, nos ta wak hunto riba nan seguridad y con nan por cuminsa e combersacion cu mayornan y/of dunadornan di cuido. En bes di mesora bisa ‘bo ta abusa di bo yiu’, nos ta busca maneranan pa expresa preocupacionnan sin confrontacion y huicio directo, pa asina e keda un dialogo. Tambe nos ta discuti si e reportahe ta realmente necesario, of si tin otro manera preventivo, Ademas di esaki nos por wak con nos por wak con preventivo tambe tin. Haci esaki un topico di discusion dentro di e organisacionnan.”

Abuso di anciano pa hopi tempo subexponi

Mayoria di e informenan ta regarda abuso di pareha y mucha ainda. Pero e cantidad di señalnan di abuso di hende grandi ta aumentando. “Algo cu a ser subexponi pa hopi tempo,” e empleado di Guiami ta bisa. “Tin diferente forma di abuso di anciano, manera emocional, pero tambe financiero. Por ehempel, un mucha adulto cu ta bisa cu e ta cuida su mama, pero mientrastanto ta horta su placa of ta retene su remedinan. E dependencia ey ta hacie extra compleho.”

Masha poco hende di edad avansa ta meld nan mes. “Pa motibo di fieldad,” asina e director di Sentro Akseso, e organisacion central pa cuido y asistencia social na Boneiro, cu ta inclui e centro di reportahe di Guyami ta bisa. “Nan ta sufri, pero ta keda leal na nan yiunan.” Ta p’esey conscientisacion ta esencial, e ta kere. Den futuro tambe mester tin un campaña apart dirigi riba hende grandi. “Cu nos ta haci hoben preguntanan manera: con bo ta mira bo wela? Bo ta kere cu ta okay cu e ta sufri? Ta asina bo ta cuminsa un combersacion habri, sin huicio, cu comprension.”

Miedo di autoridad

Hopi hende no ta durf di meld pa miedo di autoridad. “Nan ta pensa: nan lo hiba mi yiu,” e lider di ekipo di e refugio pa hende muher Refugio Tabitha ta bisa. “Ta p’esey nos ta splica con e cadena di cuido pa hobennan ta ofrece rutanan sigur pa haya yudansa. Pobresa of stress hopi biaha ta e base di e reticencia. Bo mester compronde esey prome, prome cu bo tuma pasonan.”

Segun Sentro Akseso, hende ta prefera di soluciona cosnan den seno familiar. “Ta p’esey gruponan di enfoke ta funciona asina bon. Hende ta comparti algo solamente ora nan ta sinti nan mes sigur. Por ehempel, si mi comparti mi storia, nan ta durf di haci esey tambe.” Esaki tambe por duna bista nobo pa profesionalnan di cuido. “Durante un grupo di enfoke cu hobennan, un mucha muher a mustra nos riba un punto siego. El a puntra: ‘Tur e atencion ta bay na abuso sexual di mucha muher, pero bo sa cuanto mucha homber tambe ta ser abusa?’”

Segun Akseso, e acercamento no mester cuminsa cu regla, pero cu conscientisacion. Tambe mester tin mas cooperacion cu partnernan di cadena. Tin biaha mester ser consulta prome cu politica nobo ser lansa. “Tin biaha politica ta sinti imponi, sin wak prome kico e comunidad mester.”

Sentro Akseso ta enfatisa: “Nos mester papia cu hende, no tocante nan. Ta e ora ey so lo crea sosten. Boneiro tin hopi diversidad, cu ta rekeri personalisacion, loke no ta semper facil, pero tambe nos ta mir’e como un oportunidad pa siña di tur cultura.