Pa 2026, Aruba mester tin cuentanan anual cu tin un declaracion di aprobacion (goedkeurende verklaring). Asina Roland Pang di Servicio di Auditoria Central, CAD a informa Parlamento. Pang ta e persona cu ta carga tema A di e landspakket, cu ta Maneho Financiero. Recientemente, Pan hunto cu otro funcionario publico tabata presente den Parlamento pa splica con ta trahando riba e implementacion di e landspakket y unda Aruba ta na e momento aki cu e reformanan.

Roland Pan a splica kico ta pasando aworaki y a informa Parlamento cu mester di un vision mas amplio pa yega meta final pa trece maneho financiero na ordo, hunto cu CAD, e organisacion di trabao temporal, TWO tanto di Hulanda como di Aruba, hunto cu Direccion di Finanzas.

Asina a logra traha un roadmap pa logra e meta principal cu ta trece e maneho financiero bao control y cu e ta controlabel. “Mester di un fecha final pa sigura cu ta realisa esaki. Den cuadro di esey a tuma e plan di concepto cu na 2026 Aruba mester di un ‘goedkeurende verklaring,’” Pang a splica. “A tuma esey como e punto di comienso pa yega e roadmap.”

E acercamento di e maneho financiero nobo ta nifica cu Aruba mester tin control riba su maneho financiero y a separa den tres componente, cu ta administracion, supervision y maneho financiero. Pan a splica cu “cada un ta riba su mes, pero hunto ta interactua cu otro. Pa e maneho ta bon, e organisacion financiero mester ta na ordo, cu ta nifica cu e cuentanan anual ta aproba, cu por controla nan. Banda di esey, e maneho financiero mester permiti pa por formula bon conseho, pa asina duna Parlamento e instrumento pa controla Gobierno.”

Pa logra esaki mester trece cambio den e leynan di comptabilidad y institui miho cuadro, Roland Pang a amplia. “Ya caba tin medidanan andando, manera decision di destaho (red. aanbestedingsbesluit) pa e duna e ley di destaho aproba na 2019 su contenido y lag’e drenta na vigor. Pero tambe mester bin restructuracion di e control administrativo den Gobierno completo, unda ta bay introduci e concepto di ‘three line defense.’”

E sistema aki ta representa un acercamento di auditoria internacional, cu ta percura pa structura rond di maneho di risico y control interno den un organisacion, pa medio di definicion di responsabilidad y tarea den diferente area y e relacion entre nan.

E prome liña ta forma pa hefe y staff, kendenan mester identifica y maneha risiconan como parti di nan responsabilidad pa por logra obhetivonan. Hunto nan mester tin e conocemento, capacidad, informacion y autoridad pa anda cu e maneho relevante y proceduranan di control di risico. E ta rekeri cu mester compronde kico ta obhetivo di Gobierno den e caso aki, e ambiente den cua e ta opera y e risiconan cu e ta confronta.

E di dos liña di defensa ta e funcionnan cu ta supervisa of esnan cu ta specialisa den cumplimento di ley of maneho di risico. E liña aki ta percura pa e maneho, herment, tecnica y sosten pa por e prome liña por maneha cumplimento y risico, y ta monitoria pa determina con efectividad.

E di tres liña di defensa ta e funcionnan cu ta percura pa asesoria independiente, cu ta un auditoria interno, pafo di e proceso di maneho di risico, manera cu ta stipula den e prome dos liñanan di defensa. E funcion di auditoria interno ta pa sigura efectividad y unda por tin mehoracion, ademas cu por percura, den e caso aki cu e procesonan ta na ordo y cu Parlamento por haci su control debido.

“Nos sa cu e no ta facil. Tur esaki lo bay paso a paso, unda cada servicio y departamento lo haya nan responsabilidad.”

Pang a enfatisa cu pa e maneho financiero traha mester di un bon plan cu ta sigura cu tin uso efectivo y cobertura structura di e placa. “Pa un plan financiero, esta un bon maneho financiero, mester traha riba un base di ciclo di maneho, por ehempel cu ta regarda subsidionan. A cuminza traha riba e maneho di inversion y compra strategico, con ta gasta placa miho.”

Segun Pang, tur esaki ta concretisa su mes den un presupuesto multianual cu ta ilustra si ta cumpli cu obhetivonan, y su presupuestonan di cada aña administrativo ta bon.

Hulanda mientrastanto a manda e di cuater agenda di ehecucion pa e landspakket ayera na Tweede Kamer cu ta nifica cu awor e ta publico.