Raad van Advies (RvA) a expresa reservanan significativo riba e concepto di ordenansa nacional cu cual gobierno a cambia e Presupuesto Nacional 2025. Aunke e amiendanan proponi a laga e surplus di financiamento estableci anteriormente sin mishi cune, e Conseho a señala omisionnan significante, informacion incompleto y riesgonan pa e stabilidad financiero di e pais. Esaki ta bisto for di e documento di conseho RvA-80-25 fecha 11 di juni 2025, cual a keda publica recientemente (despues cu Parlamento di Aruba aproba e presupuesto complementario).
Den su conseho RvA a enfatisa cu algun elemento crucial—incluso e procesamento di gastonan di interes mas halto riba e fiansa di Covid, e uso di surplusnan dentro di e sector colectivo pa reduccion di debe, y ahustenan pa loke ta trata AZV y SVb—a ser omiti eroneamente for di e proyecto di ley aki. Como resultado, e Conseho no por a considera e concepto un “producto completamente desaroya.”
Segun e RvA, e ultimo pronosticonan economico den e concepto, na momento di forma nan conseho, tabata basa riba cifranan di april 2025 di Departamento di Asuntonan Economico, Comercio y Industria (DEZHI). DEZHI a spera un crecemento economico nominal di 3,2% y GDP di Afl. 7,302 biyon pa 2025. IMF y Banco Central di Aruba (CBA) tambe ta positivo, cu un crecemento nominal di 3,7% y 3,8%, respectivamente, y un crecemento real di alrededor di 2,1%.
E RvA a indica cu nan ta contento cu gobierno a indica den e Najaarsnota 2025 cu lo duna mas peso na e seccion economico den documentonan di presupuesto. Segun e Conseho, esaki lo contribui na un presupuesto mas realistico.
Na mesun momento e Conseho a adverti cu diferente incertidumbre—incluyendo e impacto di e guera comercial di Merca riba e economia di Aruba—mester ser tuma na serio. Gobierno a declara cu un surplus excesivo di 1,6% di GDP por ser usa pa absorbe contratempo economico. Sinembargo, segun e Conseho, tabata “incorecto” pa cambia recursonan di inversion di e manera aki sin plannan di inversion concreto.
Saldo di presupuesto ta keda mescos, pero preocupacionnan substancial ta prevalece. E amienda di presupuesto a mustra cu e saldo di financiamento di e pais—un surplus di Afl. 78,3 miyon (1,1% di GDP)—ta keda mescos. Cambionan di Afl. 7,1 miyon a ser proponi tanto riba e parti di entrada como di gasto, pero esakinan ta cancela otro. Den e documento a mustra cu entrada total a subi na Afl. 1,864 miyon y gasto total na Afl. 1.785,7 miyon.
Pa sector publico tambe e surplus di financiamento a keda mescos na Afl. 192,4 miyon, of 2,6% di GDP—hopi riba e norma di LAft di 1,0%.
Sinembargo, RvA a mira problemanan structural. E Conseho a señala cu no tabatin bista riba e norma di definicion di debe y gastonan di personal. E Conseho a sigui indica cu no tabatin un evaluacion si Aruba ta cumpli cu stipulacionnan legal, manera e uso di surplus pa reduccion di debe y e norma cu gastonan di personal no mag surpasa 10% di GDP pa 2027.
Otro problema cu RvA a señala tabata e falta coordinacion cu otro entidadnan. Segun e Conseho, pais Aruba mester completa urgentemente coordinacion tecnico cu e otro entidadnan di sector colectivo pa alinea politica y implementacion cu e Ordenansa Nacional riba Supervision Financiero Temporal (LAft).
RvA tambe a expresa critica riba trato di AZV, SVb, y reparatietoeslag. Un parti cu a sobresali den e rapport di RvA ta regarda e reparatietoeslag di pensionadonan. Entrante 1 di mei 2025 e toeslag aki a ser aumenta cu Afl. 250 pa luna pa e pensionadonan. Gobierno a scoge pa no aplica un test di entrada, aunke un test anterior pa un suplemento di 170 florin tabata spera di duna spaarmento anual di 10 miyon florin. RvA ta yama esaki remarcabel, mustrando riba e exigencia legal pa implementa un test di entrada.
Gobierno awor ta bisa cu e ta trahando riba un plan di mehoracion di poder di compra amplio cu lo inclui e test di entrada. RvA ta yama esaki bon bini, pero ta enfatisa cu e test mester a ser implementa mas trempan.
RvA a señala cu AZV tabata spera un resultado operacional mas positivo cu loke a ser presupuesta anteriormente: 71,4 miyon florin, compara cu e 67,3 miyon florin den e presupuesto adopta di 2025. E Conseho a recomenda pa implementa e actualisacion aki.
Ademas, RvA a indica cu tabata falta un splicacion tocante e recuperacion di 32,1 miyon florin den subsidio di salario paga robes for di e periodo di Covid. Segun RvA gobierno no a calcula ningun entrada for di recuperacion pa 2025, mientras cu SVb ta indica cu e suma completo ta pendiente ainda.
Un di e criticanan mas fuerte di RvA tabata concerni e fayo pa procesa e tasa di interes mas halto riba e fiansa di Covid. Segun e acuerdo administrativo Aruba-Hulanda di juni 2024, e tasa di interes lo subi di 5,1% pa 6,9% si e Ley nobo di Reino riba Supervision Financiero no a ser aproba pa Parlamento di Aruba na tempo, locual no a sucede, como resultado cu Hulanda a aumenta e tasa di interes. Apenas siman pasa e Ley di Reino nobo a ser aproba den Parlamento.
Asina mes, RvA a señala, e aumento substancial di interes aki no a ser inclui den e amienda di presupuesto. Gobierno kier procesa esaki solamente pa medio di un memorandum di amienda. E RvA a yama esey ilogico den su conseho y a recomenda pa incorpora e peso di interes mas halto directamente den e concepto.
RvA a splica cu segun e cifranan di Centrale Bank van Aruba (CBA) pa 2024, e ganashi di CBA tabata aproximadamente 70 miyon florin. A pesar di esaki, gobierno a inclui solamente un reparticion di ganashi di 20 miyon florin pa 2025. E Conseho a cuestiona si e calculacion aki no ta mucho abou y a recomenda reconsideracion.
RvA den su conseho di juni a bolbe ripiti advertencianan anterior cu fondonan di inversion mester ser inclui solamente den e presupuesto ora nan ta mara na proyectonan di inversion specifico. E proposicion cu gobierno tabatin a mustra cu fondonan no usa por ser realoca pa otro propositonan, manera absorcion di shock economico. Como resultado, e punto “Inversionnan” ta perde su caracter y, segun e Conseho, ta bira un “punto di presupuesto” sin un proposito cla.
Como conclusion RvA ta remarca cu e saldo di presupuesto ta stabiel, pero transparencia y completidad falta. A pesar di e hecho cu e surplus di financiamento a keda mescos y e amienda di presupuesto a cumpli ampliamente cu e normanan di LAft, e RvA a mira deficiencianan significante den e substanciacion, procesamento di cifranan actual, y cumplimento cu reglanan presupuestario statutario.
P’esey e conseho na gobierno tabata cla: entrega e amienda di presupuesto na Parlamento solamente despues cu e faltanan menciona anteriormente a ser atendi y informacion financiero importante a ser inclui completamente y transparentemente.
E conseho aki un biaha mas a subraya cu un presupuesto balansa no ta djis un cuestion di cifra, pero mas cu tur cos di disciplina di maneho, informacion actualisa y maneho financiero cuidadoso.



