Algun luna atras nos a trata e topico di vacation rentals y e necesidad urgente di atende e problema cu esaki ta treciendo. Den nos reportahe anterior, a comparti cu Aruba Hotel and Tourism Association (AHATA) a publica un comunicado den cual a presenta cifra di e crecemento di alohamento den hotel, timeshare y short term vacation rentals (STVR) conoci tambe como vacation rentals of Airbnb.

Ora ta papia di vacation rentals, ta referi na e casnan cu ta ser cumpra pa stranheronan y ta converti den vacation rental, of cas pa huur.

Segun dato di e periodo di 2018 pa 2024, crecemento di estadia den Airbnb a surpasa e crecemento di estadia den hotel y timeshares y segun dato cu Parlamentario Dangui Oduber (MEP) a comparti den un comunicado, actualmente tin casi 4.000 unidad na Aruba cu ta ofreci como un vacation rental, y mas di 30% di e turistanan ta hospeda den acomodacion cu no ta un hotel. E resultado di e cifranan cu AHATA a mira, a causa preocupacion entre e miembronan, a causa di loke e instancia a bisa ta un falta di regulacion den e area aki.

Den su comunicado e tempo aki, AHATA a splica cu aunke a mira un crecemento den turista bishitando nos isla y mas construccion di hotel den e periodo di 2018 pa 2024, no a mira e mesun crecemento aki di estadia den hotel. Den otro palabra, Aruba a mira mas turista y a mira mas construccion di hotel, pero “hotelnan ta keda comparti e mesun cantidad di alohamento,” manera AHATA a subraya. Esaki ta sugeri cu mas turista ta optando pa keda den alohamentonan di Airbnb, cual den e periodo menciona a crece cu 71%, mientras estadia den hotel a baha cu 2% y estadia den timeshare a crece cu apenas 13%.

Segun AHATA, tabatin un buraco grandi tambe den loke ta e industria di Airbnb riba e isla. A splica tambe cu Aruba no tin un registro ni tampoco reglamento pa vacation rental y esaki ta haci practicamente imposible cu por colecta data riba esaki y na su turno ta haci cu no por bisa cu siguridad cuanto Airbnb tin na Aruba.

E falta di regulacion y negligencia di parti propietarionan di Airbnbs pa cumpli cu debernan fiscal tin su consecuencianan negativo pa ambos Pais Aruba y ciudadanonan.

A menciona e tempo aki cu e ciudadanonan di e isla ta sinti e presion di esaki, pa motibo cu un gran parti, te hasta mayoria, di e propietarionan di Airbnb no ta paga e toeristenheffing manera mester ta. Esaki ta haci cu un gran parti di e ganashi den e sector aki – aunke e ta basa riba nos isla – no ta contribui na e isla su economia, posiblemente a causa di e hecho cu vacation rentals ta relativamente nobo na Aruba y te ainda no a establece un regulacion.

E falta di regulacion tambe ta causa daño directo na ciudadanonan. E tempo ey caba e sector di vivienda tabata mirando un scarsedad enorme, y te ainda esaki ta e caso. Un gran cantidad di ciudadano riba e isla ta kedando sin e oportunidad di huur of cumpra un cas propio, y esaki ta un situacion prevalente specialmente den e generacion mas hoben cu ta yegando un edad mas adulto.

Den un investigacion cu Bon Dia Aruba a haci anteriormente, a nota cu hopi compania di real estate basa riba e isla no ta ofrece mucho opcion di vivienda (pagabel) pa ciudadanonan. Frecuentemente ta mira cu viviendanan disponible ta promovi como vacation rentals of tin un prijs halto,pa cual e promedio di ciudadanonan cu salario medio no por paga. Y loke si nan ta haya den nan presupuesto ta apartamentonan demasiado chikito of inadecua pa un famia of pareha construi un bida confortabel.

E falta di regulacion no solamente ta afecta comunidad den e falta di vivienda, sino tambe ta pone cu tanto turista como ciudadanonan local – cu tambe sa haci uso di Airbnb – ta core e peligro di cay victima na estafa. Nos a menciona e tempo aki e ehempel di Merca, unda na januari 2024, e Departamento di Husticia a acusa dos homber pa supuesto fraude y estafa en conexion cu 10.000 reservacion envolviendo 100 alohamento den 10 diferente estado. Segun e departamento, nan estafa a resulta den 8,5 miyon dollar den entrada fraudulento causa pa cancelacionnan di ultimo momento, ‘double-booking’ intencional y estafa di ‘bait-and’switch’.

E caso aki tabata y ta un di varios cu a ser reporta na Merca y aunke no tin ningun caso fraudulento conoci aki na Aruba, nos no ta keda immuun pa e tipo di crimen aki, cual por ser stimula pa e falta di regulacion fiscal y registro.

Den su comunicado e tempo ey, AHATA a expresa den nan comunicado e necesidad “urgente” pa gobierno di Aruba introduci reglamento y registracion obligatorio di e sector di vacation rental y esaki ta algo cu Parlamentario Dangui Oduber a trece dilanti atrobe den su comunicado.

E parlamentario a comparti cu a cuminsa tuma accion y a pidi e presidente di e comision di turismo, sra. Jennifer Arends-Reyes, pa convoca minister Cicilia pa un reunion unda kier atende e regulacion di vacation rental. Den su comunicado e parlamentario ta expresa cu “un di e retonan grandi cu tin den turismo na e momento aki ta e fenomeno di vacation rentals, di casnan cu ta wordo cumpra pa stranheronan cu a wordo converti den vacation rentals. Actualmente tin casi 4.000 unidad na Aruba cu ta ser ofreci como vacation rental y mas di 30% di turistanan stayover ta hospedando na un “other accommodation” cu no ta un hotel.”

Den su comunicado e ta comparti e pensamento cu e situacion ta uno preocupante pa motibo cu te ainda no tin un regulacion.

Na juni 2024, ex-minister di Turismo Dangui Oduber a anuncia cu e ley pa regulacion di vacation rentals tabata den su ultimo fase y cu pronto den e tempo ey e lo keda entrega na Parlamento. E meta di e ley aki tabata pa crea un “level playing field”, unda vacation rental lo mester cumpli cu lo siguiente:

Tur propietario cu tin “lisiting” lo mester un number di registracion;

Lo implementa un tarifa di registracion/permiso pa aña;

Tur peticion di permiso lo ta digitalisa;

Lo tin control di higiena y seguridad di propiedad;

Entidad nobo lo controla y supervisa vacation rentals.

E tempo ey no a mira of tende di progreso cu e ley, y Bon Dia Aruba a acerca minister di Turismo actual, mr. Wendrick Cicilia, pa puntra tocante discusionnan cu lo por ta tumando luga relaciona cu e asunto aki sinembargo no a ricibi contesta e tempo ey.

Segun parlamentario Oduber a detaya, durante e gobernacion anterior a institui un compania nobo yama Aruba Quality Hospitality Authority y e trabao a yega te na e fase unda e ley tabata cla. El a splica cu “e ley aki a traha basta tempo riba dje hunto cu stakeholdersnan den turismo y a laga esaki completamente cla. P’esey mi no ta compronde cu ainda e ley aki no a ser trata den Parlamento di Aruba.”

E problema pa yega na vivienda (pagabel) na Aruba ta persisti, y incluso ta keda empeora. Manera Bon Dia Aruba a menciona anteriormente, y parlamentario Oduber ta ripiti, e casnan cu si ta disponibel ta carga un prijs inaccesibel pa nos ciudadanonan y terenonan practicamente no ta disponibel. “Un yiu di tera no por yega na un tereno y e prijs di cas a bira impagabel y tanten cu gobierno no regula e sector di vacation rentals esaki no lo cambia,” e parlamentario a expresa, agregando cu “tanten no bin regulacion ta e fiesta di prijsnan impagabel pa casnan lo continua.”

E ta importante pa atende cu urgencia e topiconan cu tin un impacto riba e bida di nos ciudadanonan y e futuro cu nos hobennan kier construi pa nan mes. E sentimento di rechaso y hostilidad contra turistanan, hotel, vacation rentals y turismo en general den nos hobennan ya caba ta menos amigabel cu den pasado y nos ta mirando esaki caba den diferente accion di activismo cu a cuminsa tuma luga.

Mester proteha tanto nos pilar economico y como nos ciudadanonan y nan interesnan di manera igual, y esaki ta un parti crucial den e trabao di e gobernacion di nos isla.