sangura.jpg

E Sangura Aedes Aegypti mas conoci pa ta transmiti e malesanan Dengue, Chikungunya y Zika ta forma un molester pa hopi pais pa cual companianan y expertonan ya pa algun tempo a cuminsa cu test y a modificasangura haciendo nan steril pa caba cu e poblacion. Bon Dia Aruba a puntra Despa su reaccion riba esaki y si e lo ta un posibilidad pa Aruba.

Segun Maribel Tromp di Despa ta splica, tin un compania mundialmente conoci pa ta haci e mdoificacionnan na e sangura y den pasado a yega di tin combersacionnan basta di cerca cun’e. E compania yama Oxitec. “E ta un proyecto basta costoso unda cu ta modifica e sanguranan y ta hacinan steril cu e sangura no por sigui reproduci su mes y e sangura ta caba cu su mes, pues e sangura no por pone webo cual ta bay haya e chens pa bira un sangura adulto. Esey tabata e idea pa haci aki sinembargo e ta un proyecto costoso.” El a agrega cu Oxitec a wordo aplica na Brazil tambe, pero no sa ki efecto esaki tin ainda.

Posibel peliger pa salud publico

Den transcurso di algun siman por a mira con diferente autoridad den area di salud, y presidentenan tambe di diferente pais rond mundo a mobilisa pa bringa contra di e virus Zika cu por ta of por bira e proximo peliger pa salud publico desde Ebola.

Mientras cu e virus Zika no ta mata un persona directamente (cual ta contrario na Dengue), e conexion entre deformacion di celebro y babynan recien naci a haci cu ta tumando e virus aki hopi na serio. Departamento di Salubridad Publico di Aruba ta confirma si e ta solamente un conexion te ainda, expertonan no tin esaki confirma.

Den noticia internacional a sali cu Australian Olympic Commitee a hasta conseha su miembronan na estado pa reconsidera nan biahe pa Rio e aña aki pa motibo di e riesgo potencial cu tin. Despa ta bisa cu den caso cu e situacion wordo considera un peliger pa salubridad publico mundial, posibel restrincion di biahe por presenta pa paisnan cu tin hopi transmision local di e virus. Mientras cu expertonan ta trahando pa desaroya un vacuna caba, e por dura algun aña prome cu esey keda cla.

Sanguranan modifica

Oxitec geneticamente a crea un cantidad di sangura Aedes Aegyti. E sangura masculino a wordo altera di tal forma cu ta rekeri un suplemento den nan dieta cu no ta wordo haya den naturalesa cual ta haci cu nan ta muri. Ora nan pari cu un sangrua feminino e ta pasa e gene aki tambe pa nan cual ta haci cu nan tambe ta muri. Testnan di e sangura aki ya a wordo haci na Brazil como parti di un programa pa combati dengue cual a mustra di ta exitoso. Ehemepel na Eldorado, Sao Paulo unda cu a haci e test aki e casonan di Dengue a baha di 133 pa solamente 1 den un aña, segun raport di health.spectator.

Si e sanguranan aki lo wordo uza atrobe pa bringa contra di Zika mester warda unrato. Oxitec ta wardando autorisacion di FDA pa sigui cu testnan y pa haci test na Florida.

Critica

Ora cu noticia prome a sali cu a haci esaki cu sanguranan criticonan a ama e sanguranan “killer Frankestein”, argumentando cu bo no por mishi zomaar cu naturalesa, pasobra e efectonan secundario di esaki no ta conoci.

Pregunta cu ta keda habri ta si e sanguranan aki por haci daño na e ser humano. Riba e webiste di Oxitec nan ta bisa cu hasta si un persona mester wordo mordi pa un di e sanguranan modifica,e DNA di e sangura cu a wordo modifica, lo no drenta sanger di e ser humano. Haciendo uzo di gene avansa Oxitec ta crea sangura homber steril, di e especia cu ta causa daño, segun e website. E forma di control biologico ak ta sigur na tur otro especie y no ta causa impacto a termino largo riba medio ambiente. “Nos estudio ta mustra cu e proteinanan cu nos a introduci lo no ta maligno pa e ser humano, nos a haci estudionan cu programanan di computer sofistica (bioinformatics research), pa mira si e proteinanan nobo tin similaridad na alergia of toxico cu por causa daño. Nos no a haya ningun similaridad na ningun substancia cu por trece riesgo, alergia of cu por ta toxico, pues nos ta confidente cu e proteina nobo lo no causa daño na e ser humano.” Ta locual cu tin poni riba e website di Oxitec.