Den noticia di ultimo dianan a aparece e anuncio di e Memorandum Of Understanding (MOU) firma pa tur e islanan cu ta forma Caribe Hulandes. Un bon logro, siempre y cuando nos por mira resultado concreto tambe. Manera conoci, e tema di ‘food security’ ta un di e 17 metanan di desaroyo sostenible di Nacionnan Uni. Tur esey ta masha bunita, pero kico e tema ta encera specificamente pa teritorionan chikito cu un poblacion considerable, cu no tin e area disponible (mas) pa produci sikiera un parti razonable di e cuminda cu mester pa e poblacion? Y, banda di esey, gobierno(nan) por firma declaracion di entendimento mutuo, pero esaki no ta bisa cu tin claridad kico ta necesario pa logra algo sustancial den e 7 añanan cu ta separa nos di e aña ‘magico’ unda nos ta evalua kico a logra y kico no. Claro cu esey no ta e punto final, bida ta sigui despues, cu tur loke a logra te na e momento ey, of no.

E promer tarea, pa e gobiernonan, pero tambe pa medio di comunicacion serio, ta pa evalua kico tin y unda nos kier yega. Loke nos tin nos por inventariza bastante rapido, pero unda kier yega, wel, esey ta ‘otros cien pesos’, pasobra nunca nos a tende ni lo minimo di unda kier yega. Ta facil pa bisa den rueda di prensa cu e esfuerzo cu ta bay haci ta den cuadro di e metanan di desaroyo sostenible di UN, pero kico ta e metanan concreto? Si nan no ta duna cara pa bisa unda nos ta awe y unda kier yega, ban cuminza cu pone bon cla di nos banda unda nos ta awe y kico posiblemente por logra.

Ban cuminza cu splica kico ta parce nos iniciativa cu lo no carga fruto. Esey ta por ehemplo produccion di proteina animal, den forma di cria di animal pa nan carni. E desafionan ta grandi y varios. Por ehemplo, no tin espacio pa cria di animal na un escala sikiera mediano, ademas cu no tin area disponible pa usa pa produci cuminda pa animal. Importacion di cuminda pa animal no ta un solucion, pasobra e producto final ta sali asina caro, cu ta imposible competi cu carni importa, di paisnan cu condicion hopi mas faborable pa produci, ademas na un escala cu aki na Aruba bo no por logra. Y como advertencia esaki: laga cabrito come den cura di bo bisiña no ta un opcion serio pa establece un negoshi viable… Un di e poco excepcionnan cu nos por mira ta e produccion di webo, a hacie den pasado y por hacie atrobe. Problema pa resolve: unda ta bay cu e desperdicio di e industria ey, cu ademas por produci solamente na cierto distancia di unda hende ta biba, pa motibonan obvio. Por converti e desperdicio aki den cierto forma di energia (via gasificacion) pero nos no ta tende nada di e posibilidadnan cu por considera.

Seguidamente agricultura, mejor dicho horticultura, ya cu practicamente henter e area apto pa agricultura di grano basico a bay perdi caba na construccion di cas. Loke segun nos opinion mester ta e unico opcion viable, ta horticultura sofistica riba area chikito, cu metodo moderno di limitacion di gasto di awa y insumo. Asina mes ta keda existi e desafio di importacion di practicamente tur loke mester, di semiya te na equipo y herment. Y importacion ta costa divisa atrobe. Nos tin admiracion pa esnan den e sector aki cu ta risca nan capital pa logra algo den produccion di fruta y berdura fresco, pero nos realmente no ta mira tanto apoyo gubernamental. Y esaki tin un motibo, politico. E maneho di semper di no scoge prioridad, sino mantene tur hende contento, pa via di voto… Y esaki ta implica cu e placa disponible ta bay na cos inutil mientras e proyectonan viable den horticultura no ta haya e sosten necesario.

Sin embargo, hasta cu un politica agricola drechi, loke nos no ta bay mira e siglo aki mas, ta necesario considera cu pa cria un poblacion di mas di 100.000 hende, resolve demanda alimentario internamente ta un locura. Cu un sector basta bon desaroya di horticultura, ainda nos no ta yega na un porciento di loke nos mester na fruta y berdura diariamente. Loke nos ta importa pa aña actualmente na fruta y berdura ta pa un valor di mas di Afl. 100 miyon… Nos por yega na un par di porciento di e suma ey? Talvez, pero no cu e actual maneho cu ta parce mas un show pa tende hende contento, mientras nunca, por lo menos den ultimo 30 aña, por a mira un plan realistico y viable, di ningun gobierno.

Cu esaki como trasfondo, papia di ‘food security’ tin un otro contenido cu pa por ehemplo un pais cu tin un produccion razonable di cuminda caba y ademas tin e areanan disponible y apto pa aumenta produccion local. Nos simplemente no ta den e deporte ey y mester realiza cu den caso di un calamidad, natural o di fabricacion humano, nos por alimenta nos poblacion solamente pa un par di dia… Ta bira tempo pa nos gobierno cuminza mustra cu nan ta consciente di e hecho cu nos ta den un situacion unico pa loke ta e tema aki, y cu ta necesario pa cambia e rumbo actual di keda ripiti cu ta bay atende e tema, pasobra esey nos sa caba… Ki dia ta cuminza duna contenido na e show?