Den nos edicion di ayera un relato di e encuentro na Bonaire di organizacion y persona interesa den e tema di seguridad alimentario y con pa avanza cu iniciativa pa promove y aumenta produccion local di cuminda. No pa mata entusiasmo di esnan envolvi cu e tipo di iniciativa aki, pero nos ta demasiado consciente di e obstaculonan pa por hiba e iniciativanan aki na un nivel considerable di impacto den economia local. Y nos ta haya e impresion cu ta dedica, en todo caso den sentido publicitario, poco atencion hustamente na esaki.
Laga nos cuminza pa clarifica e importancia di distingui entre ‘food security’ y ‘food safetey’, cu den nos idioma Papiamento ta keda un pregunta hopi biaha na cual di dos ta referi. Food security ta e seguridad cu ta trata di acceso na bon cuminda bao di tur circunstancia; un tema sumamente importante den un tempo cu bastante caos economico, ruptura di cadena internacional di suministro, etc. Esaki ta haci cu na hopi pais hende ta pensando con pa sigura cu nan lo haya loke nan mester riba mesa, optando pa sigura produccion mas cerca di cas, incluyendo produccion local o nacional, pa limita dependencia di suministro di exterior. E tema aki ta biba cerca nos tambe y desde hopi decada tabatin iniciativa pa produccion local. Pa pone e asunto bon cla: e ta un deseo y intento legitimo, cu merece atencion gubernamental. Sin embargo, esey no ta kita e realidad cu nos ta papia di un isla, cu ta parti di un zona semi-arido cu no por compara cu e islanan den parti nort di Caribe, cu tin un clima hopi mas faborable pa agricultura y cria di animal.
Si 100 aña pasa Aruba tabatin problema pa alimenta un poblacion di 10.000 persona, nos mester awendia percura pa alimenta mas di 100.000 habitante, ademas di mas di un miyon persona cu ta keda alrededor di un siman aki. Nos ta importa, y na grandi. Si nos tira un vista riba loke nos ta importa na producto di alimentacion, por conclui cu cada trimester ta drenta mas o menos Afl. 175 miyon na producto alimenticio, en total un bon Afl. 700 miyon pa aña. Por ehemplo, di esaki mas di 32 miyon florin ta berdura, mas di 120 miyon pa aña. Awor, por ta cu ta bisa: “Net bon, nos ta bay sustitui un parti di esey cu produccion local.” Bon idea, pero bo mester ta consciente si cu nunca e produccion local ey ta bay garantiza e ‘food security’ cu nos mester, y pakico no? Pasobra na e momento aki nos ta duda cu e produccion actual ta yega na 1% di loke nos mester tur dia, henter aña. Y cu hopi esfuerzo e por yega na 2%, aunke esey mes ta demasiado optimista.
Enfasis grandi ta keda riba con pa garantiza suministro di cuminda for di exterior, na tempo y di calidad. Ora nos ta discuti ‘food security’ anto, no den tempo bon pero ora tin problema, nos no ta papiando di con pa sustitui esey cu produccion local, por fabor. Y claro cu tin excepcion. Por ta cu cierto producto di horticultura por yega na un nivel considerable di abastecimento di e mercado local, pero esey no ta cambia e panorama general di importacion masivo di casi tur cos cu nos mester. Conclusion anto: nos no por kere cu a trata e tema di food security amplio y suficiente ora nos discuti e tema di produccion local so.
Pa casualidad net den e tempo aki nos por haya nos confronta cu problema pa haya tur loke nos mester riba tereno di alimento, pa e posible crisis economico cu por surgi a base di e weganan peligroso cu actual gobierno Mericano ta hungando cu henter mundo. Na e momento aki tin un posibilidad real di escasez di cierto producto cu ta importante pa nos, loke no solamente ta afecta prijs, sino tambe disponibilidad na dado momento. Nos lo mester alternativa anto y no lo mester warda te na ultimo pa busca nan. Nos por comprende cu tur importador mayorista ta prefera di mantene e relacionnan comercial cu nan tin, talvez pa hopi aña caba, pero esey por cambia rapidamente; na januari nos no por a imagina den kico nos ta hinca actualmente.
Laga nos papia tambe di ‘food safety’; e pregunta si loke nos ta haya pa come y bebe, ta sigur for di punto di vista di salud. Mayoria di producto consumi na Aruba ta bin di Merca y nos tin un siglo caba ta usa esakinan sin bira demasiado critico cu esey. Pero, por ehemplo na Europa tin hopi producto Mericano cu no por drenta pasobra nan tin ingrediente prohibi aden, por ehemplo cu riesgo di ta canceroso. Esaki ta e caso por ehemplo cu cierto colorante cu tin den loke nos ta importa, mientras nan no ta drenta Europa. Seguridad alimentario ta entre otro impone norma di calidad y higiena riba productor local cu a logra cu hopi esfuerzo produci algo atractivo, pero nos ta keda acepta e standardnan Mericano di ‘food safety’? Trato igual? Actualmente, den e guera economico cu nan mes a cuminza, Merca tin mas y mas problema pa exporta alimento, pasobra awor si e otro paisnan a cuminza corda cu tin otro standard di seguridad cu esunnan di Merca.
Finalmente, nos ta apoya tur productor local den nan intento, pero ora ta trata e tema aki, den cuadro di desaroyo sostenible, nos no por cera wowo pa e realidad den cual nos ta biba.