Aruba no ta den crisis mas. Esey al menos ta e impresion di con cos ta bayendo den nos pais. Por ta cu tur situacion, pa grave cu e ta, despues di tempo hende ta custumbra y ta adapta pa continua cu nan bida. Esey ta e impresion cu e crisis di Covid-19. Pero den gobernacion tambe ta parce cu no tin crisis mas, o el a bira algo ‘normal’ caba, contal cu no tin ningun urgencia pa cuminza atende e problemanan grandi financiero cu nos tin. Ta parce cu actual gobierno demisionario, pa gran parti e gobierno den proximo cuatro aña tambe, ta copiando ehemplo di Hulanda unda tambe formacion di gobierno ta tuma un eternidad.

E diferencia ta cu nan sikiera ta percura pa tin un presupuesto 2022 pa trata. Aki cerca nos falta di accion na e nivel ministerial ta parce cu ta conduci automaticamente na paralizacion di trabao den e aparato, pa un cantidad di cos cu no tin nada di haci cu e direccion cu gobierno lo bay den e proximo añanan. Y nos por ripara na varios incidente cu ta parce cu ta tur cos mes mester warda te ora tin gobierno nobo. Por ehemplo, un directiva di fundacion escolar cu tin un problema di varios aña tocante su personal di limpieza, y ta bisa tranquilamente cu ta warda yegada di e proximo ministro. Ta bon cu nan, y gobierno demisionario, a corda na tempo cu nan debe e muchanan e posibilidad di cumpli cu obligacion legal di bay scol. Anto a yega na un areglo momentaneo sin consulta cu e ministro cu ta responsable, cu no por bira publico, atrobe, asina ta cu nos ta keda den scuridad kico a acorda y cu ken di parti di gobierno.

Varios incidente tabatin ultimamente unda ta tuma lugar rosamento di tereno sin permiso y e modus operandi ta cu autoridadnan, esun mas halto tambe, ta mustra gran sorpresa, pa despues no duna un respuesta drechi tocante kico ta pasando y ta pakico autoridadnan ta nenga di actua. Ademas un actitud como si fuera nan no debe ningun hende un splicacion… Aki en todo caso nos ta cuminza mira caba e tradicional arogancia di poder cu a caracteriza tur gobierno te awe den nan segundo periodo, poniendo asina e mihor base pa garantiza cu nan no ta bolbe pa un tercer periodo. Den esey tur gabinete cu a ripiti tin un score di 100% den logra no bolbe mas despues di nan segundo periodo, pasobra hasta parti di nan propio base ta harta di nan. Algo nan mester ta haci malo, of bon, depende di cual banda bo ta mir’e, pa logra esaki.

Ta resulta cu no ta nos so ta ripara cu tin poco cos cu ta cana nan caminda. Den su ultimo rapport CAft ta menciona cu nan no ta impresiona cu e poco avance cu gobierno a logra riba puntonan clave manera ehecucion di e plan di maneho di personal (BVP), ni cu e mehoracion structural den administracion financiero, ni cu cumpli cu e austerizacion den gasto di AZV. Aki tambe gobierno ta trece e argumento dilanti cu nan tabata ‘druk’ of ‘bezig’, of ‘druk bezig’, cu cumpli cu Hulanda den tur e tareanan extra cu esaki a trece pa e equipo gubernamental cu ta maneha e asuntonan financiero. Nos no ta duda cu esey ta berdad, pero esey riba su mes ta ilustra exactamente e problema structural cu nos tin den gobernacion cu personal: miles di empleado di mas, pero no suficiente cuadro profesional pa maneha tareanan importante, manera riba tereno financiero y legal.

Den e ultimo aspecto aki e ministro di husticia saliente a haci bon trabao, tratando di aumenta considerablemente e capacidad di hurista specializa den legislacion, un condicion importante pa por produci mas legislacion, loke ta beneficia tambe e proceso total, entregando mas proyecto di ley na parlamento. Loke no mester sucede awor ta cu, mescos na 2009, de repente Departamento di Legislacion a perde casi tur su specialistanan pasobra nan a bay traha pa ministronan individual, envez di keda disponible pa henter gobierno, cu e resultado cu e proceso di legislacion a dal para pa falta di e capacidad ey. E tipo di eror strategico aki ta parce di ta general, sin color politico, pero semper presente.

Pa loke ta gasto di personal mes, gobierno por bay mas tranquilo cu e cambionan necesario, pasobra a yega na un acuerdo cu Hulanda cu mester baha te 10% di GDP pa 2027, pero no ta menciona di cual gasto nos ta papiando. Te awor a maneha e conocido Afl. 479 miyon, cu ta solamente gasto di e ministerionan. Berdad ta cu, segun e definicion internacional cu e.o. IMF ta maneha, e gastonan total aña pasa a casi yega 700 miyon florin. E 430 miyon cu lo a gasta na personal na 2020 ta caba practicamente 10% di GDP di 2020, y ta logico anto cu ta e 700 miyon lo mester baha na un nivel aceptable pa 2027. Un indicacion cu porfin gobierno a cuminza reconoce e gravedad di e gastonan di personal? Talvez, pero en todo caso, 6 aña ta parce suficiente pa logra esey. Sentido di urgencia ta parce di no ta existi mas, y esey no ta problema basta cu di berdad ta planifica bon e caminda largo di mehoracion structural necesario. Anto net esey nos no sa…