Ultimamente nos a topa cu varios persona cu den cierto caso tin bastante aña ta biba na Aruba, pero cu a prefera di conserva nan nacionalidad. Nan bon derecho, di esey no tin ningun duda. Pero awor hopi nan ta den un problema serio. Tin di nan tin hasta dos problema: nan no tin trabao mas y pasobra nan no tin trabao, nan no tin cobertura di AZV mas. Tin di nan pa nan suerte no a bira malo, di tal manera cu e pregunta no a bira urgente ainda. Otronan tin trabao ainda, pero no tin permiso tampoco, pasobra nos autoridadnan laboral y hudicial a para henter e proceso di otorgamento di permiso di estadia, pa por averigua pa cada puesto si tin hende local cu por yena tal cupo di trabao. Ta zona razonable y husto, no? A primera vista si, pero segun tempo ta pasa y no tin decision den gran parti di e casonan aki, e empresanan no sa tampoco kico pa haci. Sigur pa e cuponan di trabao cu ta practicamente sigur cu no tin personal disponible na Aruba, e personanan aki y nan empleador ta mas y mas ‘entre la espada y la pared’: pasobra nan no tin permiso valido mas, nan no por continua nan registracion pa AZV y por lo tanto cu tempo lo haya nan cu e problema cu nan no ta sigura mas pa AZV.

Y kico ta a lo largo consecuencia di esaki? Cu nan ta sigui traha, si nan tin trabao, nan dunador di trabao ta obliga di sigui paga loonbelasting y tur prima, incluso AZV, pero por argumenta cu administrativamente nan no ta cay bao responsabilidad mas di AZV. Pero, e ora ta surgi e pregunta: ken si ta bay paga anto? Y con e entidadnan di cuido medico mester bay actua? Nenga tur hende cu no tin permiso valido y no por produci un carnet valido di AZV, servicio medico? Si ta trata di cosnan menor, bo por simplemente core cu nan for di Spoedeisende Hulp, por ehemplo, pero con ta haci den caso mas grave unda mustra hende porta por significa nan morto? E ora e honorable huramento di e medico ta haya prioridad y e ta haci su trabao di scapa bida di hende, of no? Den ningun lugar civilisa un persona por muri den porta di hospital, na modo di papia. Si nan cumpli anto, y e servicio keda brinda, e entidad ey tin un gasto pa carga y ta nan bon derecho di bay busca compensacion pa esaki. Na AZV nan lo bisa cu no ta nan asunto, pasobra nan tin basta problema pa maneha nan aseguradonan, te pa bay molestia curpa cu caso di hende cu no ta sigura cerca nan. Kico pa haci anto?

Wel, e situacion aki tin un solucion, y un basta simple: e estado cu ta permiti ciudadano di otro pais den nan teritorio, ta responsable pa nan derechonan fundamental. Esey tambe ta conta pa gasto medico, sigur den situacion di bida o morto. Nos ta recorda e caso di e empleado ilegal cu tabata traha riba tereno di refineria, a cay di un stellage y kibra su lomba. Despues di varios luna di ta interna na hospital e persona a bay su pais, cu lesion permanente y lagando atras un factura basta pica na Hospital. Y ken a carga tur e gastonan? Exacto, Pais Aruba. Gobernacion di e pais ta responsable pa tur persona dentro di su teritorio, no solamente esnan cu ta nan ciudadano. Un stranhero ta den bo teritorio pasobra abo como autoridad ta tolera esey. Si bo no kier esey, saca nan, pero bo no por laga nan ey pero por lo demas kier laba man, esey no por. Den e situacion cu ta surgiendo awor nos ta mira un grupo cada dia mas grandi di ciudadano di otro pais cu ta biba aki, den cierto caso ta emplea ainda, y den otro caso ta desemplea, pero tur cu e mesun problema: nan no ta sigura pa gasto medico mas y cu esaki a bira un ‘ticking time bomb’ pa gobierno…

Sin embargo, pa cada problema tin solucion, y den e caso aki esey no ta diferente. Solamente cu esnan cu mester duna solucion lo mester ta dispuesto di haci esaki, y ey ta unda nos tin un problema. E dos instancianan cu mester maneha e casonan aki, ta e dosnan cu peor reputacion dentro di un aparato gubernamental cu di averahe tampoco ta di gaba. Segun cu e lunanan ta bay pasando cu a paraliza henter e proceso di permiso, e situacion ta bira mas grave, pero nos ta ripara cu aparentemente cu nos autoridadnan no ta preocupa mucho pa e asunto aki. Esey ta di lamenta, pasobra nan no tin pakico di atende e asunto aki for di e punto di vista di solidaridad cu stranhero, al fin y al cabo, nan tin cu atende interes di hende local tambe. Pero esey no por ta motibo pa no haci nada, ademas pasobra e empresanan cu no por haya permiso pa nan personal indispensable, pa cual no tin personal local, ta keda malamente colga, loke no ta yuda den e recuperacion economico, cu nos tur ta desea? Ora caba di campaña, por fabor atende e asunto aki?