Esakinan ta dia hopi agita, principalmente pa e aresto di un mandatario y su esposa, cu mientras tanto e ultimo aki den libertad atrobe, unda emocion ta hunga un papel importante. Esey ta inevitable y comprensible, pero nos no por keda para keto na e aspecto ey so. Obhetividad ta obliga nos pa reconoce y evalua e asunto di tur banda, pa por comprende e magnitud di e caso aki, den e contexto di e otro casonan hudicial grandi cu ta envolve (ex)ministro di e pais aki.

Pasobra ora nos tira un vista panoramico riba loke ta pasando na nos pais den ultimo añanan, ta imposible pa no reconoce cu algo grave ta sucediendo, cu tin asina hopi caso hudicial grandi cu mandatario envolvi, anto na nivel mas halto den e organisacion criminal cu Ministerio Publico ta mira den e casonan aki. Y pa por tin un analisis corecto y completo ta necesario pa laga e forma di mira e asunto di un familiar o un simpatiizante un banda. No cu no por tin comprension pa nan dolor y desilusion, pero nos no ta para den nan zapato y mester mira e cosnan aki for di unda nos ta. Y respetando e principio di cu ningun hende ta culpable te ora proba diferente, cerca nos no lo tin lugar pa ningun sentimento ni expresion di hubilo, pasobra no ta na nos pa haci esey, na ningun momento di e proceso. Nos mester informa comunidad, tambe den e caso importante aki.

Y sigur si nos no kier cuminza cu indica supuesto culpabilidad di cualkier persona, nos ta haya nos cu e obligacion di tira un vista mas general riba e asunto, y ta topa cu e pregunta: con nos a yega na e punto penoso aki den nos historia? Con por ta cu nos tin caso hudicial contra tres (ex)ministro, cu e posibilidad di mas na caminda? Nos por conclui cu den pasado nos tabatin un sistema mas adecuado di defensa contra e tipo di cos aki? Y si esey tabata asina, ta kico a sucede na caminda cu den cuestion di algun aña nos a cay na e nivel deplorable aki? Nos gradualmente a perde e control ey, o e no tabatey na promer lugar? Nos ta kere cu un tempo tabatin mas control, acompaña pa un corespondiente sentimento di moralidad y respet, pero nos por imagina cu tin otro opinion y esaki no ta e tema principal awe. Pero tumando e asunto for di momento cu nos ta pais autonomo, kico realmente a pasa? Esaki di un banda a pone e supervision Hulandes na mas distancia, y seguidamente a cuminza un proceso di menos control interno den gobernacion na Aruba. Mientras cu den e promer añanan despues di 1986 ainda tabatin bastante contrapeso for di e departamentonan, cu hefenan cu tabata contradeci un mandatario cu conocimento y autoridad moral, esey gradualmente a bira menos pasobra e cultura organisatorio na nivel maximo di gobernacion a cambia. A haci nan entrada e teamnan di cada ministro, cu gradualmente tabata trata e departamentonan bao di e ministro mas y mas como ‘apendix’ irelevante, cu de vez en cuando por ta util den ehecucion di deseo di e mandatario.

Na momento cu trabao y decision importante, y mas sensitivo, ta keda concentra den man di poco hende, cu un afan di secrecia, gobernacion ta bira un ‘black box’ cu ta solamente visible pa esnan cu ta pertenece na e circulo chikito ey. Esey te awe no a cambia, tampoco bao di e actual gobierno, pero esey ta un tema riba su mes. En todo caso, no ta mas cu logico cu ora e pais ta dirigi pa un grupo cu sa masha bon cu si nan comete algo contra ley, e probabilidad cu esey ta bay yega na luz publico ta masha chikito, anto bo ta haya e efecto di loke Hulandesnan ta yama ‘de gelegenheid maakt de dief’: oportunidad ta crea delincuencia. Y mester bisa cu den e caso particular aki, di emision di tereno di propiedad publico, e problemanan no ta data di aña 2009 pa awe, sino algun decada antes caba.

Ademas cu no ta trata solamente di e trayecto aki, sino di practicamente tur trayecto unda ‘tin cos di duna o parti’, pues tur trayecto di peticion y otorgamento di permiso. Pa bisa e cos bon cla, segun nos opinion: e desastre administrativo den gobernacion, cu ta crea oportunidad, ta practicamente tur caminda. Por lo tanto, si nos ta bisa cu e practica delictivo di ningun funcionario publico ta aceptable, anto ta kico nos ta bay haci pa remedia e situacion? Nos no por cuminza tur caminda pareu, pero ban cuminza aki mes, den e actual situacion. Ponencia: si tin eyfor un inversionista dispuesto pa paga miyones pa un tereno, mester ta asina cu un ‘intermediario’ ta gana miyones, o nos kier mira gobierno bende e tereno directamente y mira e miyones bay den caha publico? O nos ta mantene e actual sistema pasobra tin un fluho di placa back den direccion di un mandatario? Y si mester preveni esey, no ta asina por hacie? Nos ta kere sinceramente cu mester bolbe na confianza basa riba control, pasobra sin control no por tin confianza… Y si no, nos ta keda detene mandatario y nada no ta drecha.