Un tema cu ta toca casi tur hende na Aruba y cu ta causa hopi frustracion y discusion den escenario publico ta e crisis di vivienda pagabel. Despues di COVID nos a wak cu pa un Arubiano di entrada mediano ta simplemente imposibel pa yega na su mesun cas, sin bira un catibo total di debe. Pero los di tur e promesanan cu politiconan local kier pone nos kere, ora nos wak e factornan fundamental cu ta causa e crisis aki – esta e maneho monetario di Banconan Central internacional, principalmente esun di Estados Unidos (Federal Reserve) – mi persona ta bin na e conclusion cu e crisis aki di prijs pa vivienda lo empeora den manera profundo.
Rapport di Bank of International Settlements
Tiki hende na Aruba, conoce e Banco Central yama “Bank of International Settlements” (BIS), cu ta localisa na Suisa. E organisacion aki ta fungi como e “Banco Central di Banconan Central”. Den e mundo di politica monetario BIS ta un di organisacionnan mas poderoso intelectualmente.
Den un rapport publica na 2017, yama “Interest rates and house prices in the United States and around the world”, BIS a haci un analisis macro-economico hopi sofistica di e efectonan cu tasa di interes na Estados Unidos tin riba prijs di vivienda full rond mundo. E conclusion di e rapport aki ta sumamente simpel pero na mesun momento profundo. Ora e banco central di Merca, Federal Reserve baha su tasa di interes, e tin un efecto directo y di plaso largo riba prijs di cas den mundo henter. Pa cada 1% cu interes na Estados Unidos baha, prijs di vivienda ta hisa por lo menos cu 5% den e 5 añanan binidero.
Federal Reserve ta bahando tasa di interes
Nos wak e situacion den dia di awe, e Federal Reserve, ya caba a baha su tasa di interes cu 0.75% den e delaster 12 luna cu a pasa. Mas frapante ainda, nos por nota cu e Federal Reserve te hasta a anuncia cu nan lo cumpra $40 biyon US Dollar na termino corto staatsobligaties di Merca, den e lunanan binidero.
Mas peligroso ainda, nos tin cu nota cu na Januari 2026, e presidencia di e Federal Reserve lo cambia. Tur expectativa den mercadonan financiero ta cu President Donald Trump lo eligi un persona pa e posicion aki, cu lo sigui baha e tayo di interes y keda stimula e mercadonan financiero cu compras di staatsobligaties. Nos no por enfatisa con peligroso e tendencia aki di politisacion di un banco central ta. Na hopi pais unda esaki a tuma lugar, manera por ehempel Turkia, nos ta wak cu e moneda local ta rapidamente perde su balor. Pa ilustra esaki, si nos wak e prijs di oro y zilver den mercado internacional, por nota simplemente cu esakinan ta hisando di manera parabolico. Esaki ta mustra di manera cla loke probablemente ta spera nos: Esta inflacion barbaro, incluso di prijs di vivienda y tereno.
Si nos wak tur loke ta pasando den dia di awe na e Federal Reserve, esta cu tasa di interes ya caba a baha cu 0.75%, cu ya caba ta cumprando $40 biyon pa luna na staatsobligaties, y mas peligroso ainda, e politisacion di Federal Reserve cu nombramentonan di President Donald Trump, nos lo por verwacht cu tendencia monetario aki lo sigui den añanan binidero den un manera mas fuerte ainda. Tur esaki ta pone mi persona conclui, cu e crisis di prijs pa vivienda na Aruba lo empeora, y ademas empeora den forma mas fuerte ainda den añanan cu ta warda nos. Los di loke politiconan local kier purba pone nos kere.



