Tur aña mundo henter ta reflexiona riba enfermedadnan di riñon riba e di dos diahuebs di maart mirando cu aña pa aña e cantidad cu ta termina ta haci dialisis ta subi. Un di e causanan mas grandi pa esaki ta presion halto y diabetes cu den su mayoria ta bin di sobrepeso.

Aruba mescos cu tur parti di mundo ta sufriendo di e consecuencianan di obesidad p’esey hospital ta para un rato keto riba esaki y ta informa den forma di prevencion pa asina evita yega e fase di ta riba mashin di dialisis. Romeo Kock, nefrologo na Horacio Oduber Hospital ta splica cu aña pasa a nota un aumento di pashentnan cu ta dialisa. “Aki na hospital nos tin 85 pashent cu ta haci hemodialyse y mas o menos 15 pashent cu ta tuma dialyse peritoneal y e centro di dialyse na Imsan tambe a mira un aumento di pashent cu awor ta mas o menos 65 pashent. Nos tin mas o menos 165 pashent cu ta tumando dialyse na Aruba”.

E aumento ta asina hopi cu e aña aki ta premira cu mester bay bin cu un extra turno di dialyse na hospital. “Actualmente nos ta haciendo dos turno di dialyse y nos lo mester bay hinca un di tres pa por yuda tur e pashentnan cu enfermedad di riñon.” Aña pasa a logra pa cuater pashent haci transplante di riñon. E aña prome cu esey tabata miho unda a haci 11 pashent, asina ta e ta varia y ta premira cu e aña aki lo tin mas transplante cu lo tuma luga. Dialyse ta un tratamento basta pisa. Hemodialyse ta esun unda ta pone e pashent riba mashin. E pashentnan mester ta por lo menos 3 ora na mashin y mayoria ta 4 ora y tin cu ta 5 ora na mashin, pa un total di 3 biaha pa siman. Tin pashent cu tin otro problemanan manera cardiovascular cu mester bay 4 biaha pa siman. Esaki ta influencia nan bida diario drasticamente y mester tene cuenta cu esey.

“E aña aki e tema di World Kidney Day ta obesidad. E dia semper ta cay riba e di dos diahuebs di e luna di maart. Nos ta para keto pa corda riba e problema di enfermedad di riñon. Obesidad ta e tema di e aña aki pasobra cu e ta birando un problema grandi mundialmente y e ta relata cu hopi otro enfermedadnan cronico. Un di nan ta problema di riñon pa motibo cu obesidad ta subi e riesgo di haya problema di presion y diabetes cu ta e dos enfermedadnan cronico cu ta causa malesa di riñon mas grandi aki na Aruba”, e nefrologo ta amplia.

80% sucu of presion halto
E experto di dialyse ta sigui splica cu mas o menos 80% di pashentnan na Aruba ta sufri di sucu of presion halto. Obesidad ta algo cu mester preveni y si bo biba un bida saludabel, o sea, come saludabel, keda den movecion y baha stress sigur lo yuda pa preveni problemanan manera presion halto y sucu loke tin efecto riba funcion di riñon.

Cada pashent mester sa nan numbernan: presion mester ta menos cu 140/90. Sucu mester ta bao di control. Asina so por preveni enfermedad di riñon. Asina cu e enfermedadnan aki causa daño di riñon cronico y bo no ta ripara pa ora bo haya e sintomanan ya caba e daño ta irevocabel.

Ciencia ta hopi avansa. Ta bibando momentonan tremendo. “Den e generacion aki tin hopi avancenan cientifico, tur siman, tur luna, tur dia pero nos no a yega asina leu pa cura enfermedadnan di riñon ora cu esakinan causa e daño cu bo mester bay riba dialyse. Nos no por cur’e. Por haci transplante pero no por cura,” sr. Kock ta agrega. “E no ta wordo causa pa e awa di Aruba. E no ta e remedinan generico. Simplemente bo mester cuida bo curpa. Tuma bo remedinan. Check bo presion y bo sucu. Haci bo control. Si bo trata bo curpa bon bo curpa lo trata bo bon tambe.”