Den e debate continuo tocante e ley di supervision financiero di Reino ta circula algun argumento, cu mester di bon atencion. Uno di nan, e tesis di perdida di autonomia nos a descarta caba; el a somenta na 2014 caba. Esun cu ta keda awor ta e pensamento cu supervision di Reino ta malo pa desaroyo socio-economico, y den esaki ta referi na e ehemplo di e dos islanan ruman, Corsou y Sint Maarten, cu desde 2010 ta bao supervision di Reino.

Por lo tanto ta bon pa analiza prestacion di nan economia desde e momento ey. Di otro banda nos tin e desaroyo economico di Aruba, cu a mustra mas positivo, a pesar di algun caida mescos e otro islanan, entre otro den e crisis di Covid-19 na 2020. Aruba a conoce gobernacion sin supervision financiero den e periodo 2010 – 2015, pa despues cay bao di mesun supervision di e mesun Reino, camufla den un ley local, pero cu exactamente e mesun poder, autoridad y facultad di gobierno di Reino, cu den e caso di e otro islanan a cuminza 5 aña mas tempran. Aki ta surgi algun pregunta importante, por ehemplo: cuanto influencia supervision di finanzas publico tin riba desaroyo economico en general, si e proceso ey ta depende primeramente y mayoritariamente di inversion priva? E supervision ta trata principalmente uso di presupuesto gubernamental, pero ki efecto esey tin den economia den su totalidad?

Si mester distingui entre prestacion economico cu o sin supervision di Reino, anto esaki ta significa cu cualkier comparacion entre e desaroyo economico na Aruba y esun na e dos otro islanan, mester tene na cuenta cu den ultimo 10 aña tur tres isla tabata bao di e mesun supervision di Reino. Esaki ta implica cu no ta posible pa adhudica influencia, supuestamente negativo, di e supervision di Reino comparando esaki cu e desaroyo na otro isla cu tambe tabata bao di e mesun supervision. Esey ta laga nos cu solamente e periodo 2010 – 2014 como e periodo den cual Aruba no tabatin supervision di Reino y e otronan si. Kico a pasa den e periodo ey? Corsou a cuminza cu un crecemento economico bon na 2011 y 2012: 3% y 2.8% di GDP, respectivamente, pa despues mengua te na 2015 cu un crecemento casi nulo. Esaki tabatin su motibonan. Economia tabata sufri bao di caida di industria petrolero y di e stancamento den sector di servicio financiero, banda di un sector turistico cu no tabata comparable cu esun di Aruba. Despues di e crisis di Covid por a mira un mehoracion considerable den turismo y servicio financiero; e sector petrolero sin embargo a bay mesun rumbo cu esun na Aruba. No lo trata e caso di Sint Maarten extensamente aki, pa motibo di espacio y tambe pasobra e isla a conoce un trayectoria marca pa incidente singular, manera desastre natural, por ehemplo horcan Irma na 2017, cu a laga e isla completamente devasta. Despues, mescos cu tur teritorio, mester a atende e problema di e pandemia mundial na 2020. Tabatin problema entre gobierno di e isla y gobierno Hulandes, specificamente tocante e uso di fondo di emergencia disponible. Sin embargo, no mester confundi esaki cu e control riba presupuesto gubernamental, cu ta e meta principal di e supervision na tur isla. E organo supervisor (Cft) no ta(bata) encarga cu dirigi e recuperacion di e desastre natural.

Mientras tanto Aruba tabatin su propio desaroyo positivo y negativo. E refineria a cera definitivamente na 2012, causando un aña di caida economico pero cu un recuperacion rapido na 2013 caba. Den e añanan despues, te na 2020 Aruba a conoce un crecemento continuo, basa practicamente riba turismo so, unda imposicion di supervision desde 2014, y cu supervision di Reino den un ley desde 2015, pa mal maneho financiero gubernamental, nunca a conduci na comentario cu esaki tabata impedi crecemento economico. Al contrario, na varios ocasion e colegio di supervision CAft tabata critica gobernacion pa e falta di cumpli siquiera cu e programa di inversion publico pa cual parlamento a duna su aprobacion. Pues di e actuacion gubernamental ey tabata sali menos impulso pa crecemento economico cu tabata posible; tur desaroyo tabata bin di iniciativa priva. Nos no tin e impresion cu na Corsou accion gubernamental, o falta di esaki, a conduci na un influencia decisivo den desaroyo economico, o cu e supervision riba presupuesto tabata eherce un influencia negativo riba desaroyo economico. Cifra oficial di CBS Corsou ta mustra cu e recuperacion despues di Covid tabata bon, aunke no asina fuerte manera na Aruba. Principalmente aumento considerable di sector turistico y di servicio financiero a percura pa crecemento di GDP nominal na 2021 di 8.3%, sigui pa 12.2% na 2022, 6.7% na 2023 y 8.5% na 2024. Aruba a recupera mas fuerte den e mesun periodo, pero tabata bin di un abismo hopi mas profundo; na 2020 Corsou su GDP a cay cu 16.3% y na Aruba cu 26.6% den e mesun aña.

Finalmente, e interogante clave den e asunto aki: Si e tesis ta cu supervision di Reino tabatin influencia negativo riba desaroyo economico di Corsou (y Sint Maarten), kico tabata e papel di e mesun regimen di supervision na Aruba, desde 2015? El a yuda nos, stroba nos o no tabata un factor asina importante pa nos economia? E impresion ta cu kier usa argumento no relevante, ya cu nos no ta mira cu e mesun supervision di Reino, cu nos tin 10 aña caba, cerca nos no a stroba y na e otro islanan a causa daño. Mester por trece mihor argumento cu esun aki…