editorial 2_15_1.jpg

Den tur e discusionnan ultimamente cu tabata encera maneho di nos teritorio, no a toca e problema creciente di scarsedad di tereno disponibel, loke lo tin su consecuencia pa esnan cu den futuro lo kier yega na nan mes vivienda. Algun tempo pasa caba ministro encarga cu Infrastructura a sorprende tur hende cu e anuncio cu ta solamente 600 permiso pa tereno a keda otorga den seis aña. Mientras tanto, e lista di espera na DIP pa tereno erfpacht a crece na mas di diesun mil. E ministro mes no a sigui riba e tema aki, talbes e mes a spanta di e consecuencia di su palabranan. Pero biba como avestruz tambe ta mal bida, asina ta lo ta miho pa enfrenta e realidad aki.

For di punto di bista di planologia, kico nos ta mira nos dilanti y kico ta bay haci cun’e? Nos ta biba riba un pida baranca cu tamaño limita, unda un gran parti di loke nos por uza pa vivienda y actividad comercial ta den uzo caba. Fuera di nos Parke Nacional Arikok y e partinan cu vegetacion precioso cu merece proteccion pafo di e parke, un gran parti di e superficie a keda destina na vivienda, cu su consecuencianan. Den e mesun proceso aki no tabatin atencion pa uzo o rehabilitacion di tereno dentro di e casconan urbano existente, cu consecuencia cu, mientras e curason tabata muriendo, e curpa a sigui crece bay pafo… E fenomeno aki tin su parecido den e paisnan riba nos continente unda reservanan forestal grandi ta bay perdi den e proceso  di ‘rosa y kima’ (‘slash and burn’), den cual cada tres, cuatro aña e agricultornan ta move pa tumba mas mondi virgen pa sembra, pasobra dentro di e periodo ey ya e tera no ta duna mas pa un bon cosecha. Asina gran parti di e selvanan na Brazil, Colombia, Peru, y resto di e continente ta menasa di disparce, mientras e terenonan uza anteriormente ta keda benta sin uzo algun.

Nos por bisa cu na Aruba nos a keda hala bay afo, den direccion di costa nort, dunando tereno sin pensa mañan, y lagando e centronan urbano sin atencion. Awor e realidad ta cu nos tin un poblacion di alrededor di 100.000 habitante, plama riba por lo menos 100 km cuadra, cu un exceso di infrastructura den tuberia y cable pa awa, coriente, telefon, t.v. riba cable, etc. Tur esaki sin menciona cu nos a ‘lubida’ un sistema di deshaci di awa sushi, lagando na cada ciudadano con e ta atende e problema. Pero nos ta yegando na e limitenan di loke ta posibel. Basta tempo caba e autoridadnan concerni a yega na limita e tamaño di tereno cu por haya den erfpacht, pero asina mes nos ta yegando final.

Ta bira tempo pa nos pone nos atencion atrobe riba loke nos a laga nos tras den e proceso y haci nos mes algun pregunta. Por ehemplo: cuanto tereno bashi nos tin den e curasonnan urbano di ayera? Cuanto tereno nos tin ocupa pa ruina di cas, cu nos lo por uza di nobo, en bes di sigui duna tereno casi den lama na costa nort? Segun un ex empleado di DOW, cuarenta aña pasa caba e casco urbano di Playa tabata conta mas di dos mil tereno sin uzo…

Banda di esaki, ta bira tempo pa nos cuminsa contempla e posibilidad di construi ‘bay laira’, dunando e terenonan mas balor construyendo mas piso riba mesun superficie. Nos no mester kere cu Aruba por scapa di algo cu a sucede na tur otro pais caba unda scarsedad di tereno a presenta. Ta bira tempo pa stop di purba bende e mito cu cada Arubiano tin e ‘derecho’ di tin un vivienda ‘cu e por cana rond di dje’.

Nos mester reconoce tambe e hecho cu na e nivel di desaroyo di Aruba, cu ta a base di trece mas hende aki pa traha pa salario chikito, mas y mas nos ta aumenta e poblacion cu no ta den e posicion pa construi nan mes cas. Ni poniendo e salario di tata y mama hunto, hopi no ta yega na e minimo cu mester pa esaki. Nos tin añanan sin tende un mandatario papia di construccion di vivienda pa e ciudadano,  cu riba su mes lo no logra. Si e no por tin un vivienda como propiedad, ainda e tin e derecho di tin un vivienda. Of nos ta acepta como un echo cu un parti di nos poblacion ta keda condena na biba den apartamento tras di vivienda di otro hende?

Ta importante pa cuminsa observa e posibilidadnan pa bolbe pobla nos centronan urbano, no Playa so pero sigur tambe San Nicolas. E deterioro di mas di trinta aña di negligencia ta hopi grandi y ta haci necesario un plan di rehabilitacion integral. Na esey nos ta referi ora nos ta papia di desaroyo di San Nicolas, mientras esnan cu ta kere cu nan ta doño di voto, ta kere cu ta suficiente pa papia di reapertura di e refineria…