Dinsdagavond in Den Haag klonken stevige waarschuwingen vanuit vrijwel alle hoeken van de Tweede Kamer: de toenemende spanningen tussen de Verenigde Staten en Venezuela kunnen ernstige gevolgen hebben voor de eilanden Aruba, Bonaire en Curaçao (de ABC-eilanden).

Tijdens een debat van de Kamercommissie voor Koninkrijksrelaties namen maar liefst tien van de vijftien fracties deel. Daarmee werd duidelijk dat de situatie breed wordt gezien als een potentiële dreiging voor de “voordeur” van het Koninkrijk.

Het debat, dat zich richtte op de mogelijke gevolgen van het conflict tussen de VS en Venezuela, maakte duidelijk dat de zorgen zich niet beperken tot militaire dreigingen. Kamerleden wezen op verschillende kwetsbaarheden: de veiligheid van de eilanden, voedsel- en goederenvoorziening, het toerisme en de kans op een plotselinge toestroom van vluchtelingen of migranten.

Minister David van Weel (Buitenlandse Zaken) benadrukte dat er “op dit moment geen directe dreiging” bestaat voor het Koninkrijk. Tegelijkertijd erkende hij dat de exacte bedoelingen van de Verenigde Staten onduidelijk zijn, waardoor het kabinet meerdere scenario’s ontwikkelt — inclusief noodplannen voor mogelijke verstoringen in de bevoorrading.

Minister Ruben Brekelmans (Defensie) stelde dat militaire betrokkenheid van de eilanden “zeer onwaarschijnlijk” is. Wel bevestigde hij dat zowel Amerikaanse als Venezolaanse militaire bewegingen nauwlettend worden gevolgd.

Uit voorzorg is reeds een bevoorradingsschip van de Koninklijke Marine onderweg naar Curaçao. Het kabinet wil hiermee voorbereid zijn op scenario’s waarin de reguliere aanvoer over zee wordt verstoord. Volgens Brekelmans is Nederland in staat binnen 48 uur hulp te bieden indien nodig.

Minister Van Weel erkende dat de communicatie met de eilanden en hun bevolking beter kan — een punt dat door meerdere Kamerleden werd bekritiseerd. Overleg met lokale autoriteiten loopt, zei hij, maar het kabinet beseft dat de informatievoorziening richting burgers versterkt moet worden.

De zorgen zijn niet louter hypothetisch. Begin dit jaar waarschuwden de Nederlandse inlichtingendiensten — AIVD, MIVD en NCTV — in hun rapport “Dreigingsbeeld Statelijke Actoren 2025” dat de crisis in buurland Venezuela een concrete bedreiging vormt voor de ABC-eilanden.

Daarbij spelen meerdere factoren een rol. Allereerst de recente politieke onrust in Venezuela. Na de verkiezingen van 2024, waarin president Nicolás Maduro zichzelf tot winnaar uitriep — een uitslag die door Nederland en andere landen niet wordt erkend — zijn de diplomatieke verhoudingen snel verslechterd.

Daarnaast waarschuwden de diensten dat het beperkte professionaliteitsniveau binnen het Venezolaanse leger het risico op onbedoelde escalatie vergroot — bijvoorbeeld door misverstanden, verkeerde inschattingen of niet-gecoördineerde acties. Zulke incidenten kunnen ook gevolgen hebben voor de nabijgelegen Caribische eilanden.

Een andere risicofactor is migratie. De aanhoudende economische en politieke crisis in Venezuela heeft geleid tot een groeiende migratiestroom richting de ABC-eilanden — een ontwikkeling die volgens het rapport druk zet op de sociale stabiliteit, infrastructuur en economie. Medische zorg, justitie en overheidstaken staan op de eilanden onder druk; een plotselinge toename kan deze systemen doen bezwijken.

Ook grensoverschrijdende criminaliteit, zoals smokkel en drugshandel, vormt al langer een structureel probleem. Met stijgende spanningen en mogelijke militaire acties neemt het risico toe dat de eilanden — al is het onbedoeld — decor worden van conflict of doelwit van verkeerd gerichte vergeldingsacties.

Voorafgaand aan het debat hadden Kamerleden van onder meer D66 en ChristenUnie al kritische vragen gesteld. Zij wilden duidelijkheid over welke maatregelen worden genomen om de veiligheid van civiele luchtvaart, zeevaart, haveninfrastructuur en essentiële kabelverbindingen rond de eilanden te waarborgen. Ook vroegen zij of reisadviezen en noodplannen zijn geactualiseerd — essentieel voor het toerisme en de lokale economie.

Begin november hadden Kamerleden tevens een reeks schriftelijke vragen ingediend. Daarbij vroegen zij onder meer om een update over de uitvoering van eerder aangenomen moties om de defensiecapaciteit op de eilanden te versterken. Ook wilden zij weten of Nederland — zelfstandig of via de Europese Unie — voorbereid is om een onafhankelijk onderzoek te steunen naar de gevolgen van eventuele Amerikaanse militaire acties in de regio.

Met het debat onderstreepte de Tweede Kamer dat het kabinet concrete antwoorden en garanties moet geven — over informatievoorziening, scenario-planning, defensieondersteuning en bescherming van de inwoners van de Caribische delen van het Koninkrijk.

Het kabinet zegt zich bewust te zijn van de gevoeligheden in de regio en verklaarde al stappen te hebben gezet. Scenario’s worden ontwikkeld voor verstoringen in de bevoorrading en mogelijke migratiestromen. Er is contact met de regeringen van Aruba en Curaçao en met het Bestuurscollege van Bonaire. Minister Van Weel verklaarde dat lokale bestuurders hem “dag en nacht” kunnen bereiken met vragen.

Tegelijkertijd stelde hij dat er op dit moment geen aanwijzingen zijn voor een grote en onmiddellijke vluchtelingenstroom.

Minister Brekelmans vulde aan dat, hoewel militaire activiteiten van zowel de VS als Venezuela nauwlettend worden gevolgd, de kans dat de eilanden daadwerkelijk betrokken raken bij een conflict “heel klein” is.

Wel erkende hij dat de communicatie met de bevolking beter moet. Om onrust en onzekerheid te voorkomen, moet de overheid — in nauwe samenwerking met lokale autoriteiten — open en tijdig informeren over de ontwikkelingen.

Voor de inwoners van de Caribische eilanden reiken de zorgen verder dan veiligheid alleen. Een verstoring van de bevoorrading kan leiden tot tekorten aan voedsel en goederen. Het toerisme — een economische pijler voor Aruba, Bonaire en Curaçao — kan ernstig worden getroffen als reizigers wegblijven uit vrees voor conflict. “Als de scheepsaanvoer stokt en toeristen wegblijven, heeft dat directe gevolgen voor de economie,” waarschuwde een Kamerlid tijdens het debat.

Veel inwoners ervaren het gebrek aan informatie en duidelijkheid als zorgwekkend. Lokale overheden benadrukken dat buitenlandse betrekkingen en defensie Koninkrijkstaken zijn. Dat roept vragen op over de autonomie van de eilanden en over de mate waarin lokale bestuurders en bewoners inspraak hebben in beslissingen die hun veiligheid direct raken.

De huidige spanningen maken deel uit van een bredere geopolitieke dynamiek in het Caribisch gebied. Volgens analisten is de versterkte militaire aanwezigheid van de VS — met schepen, luchtmachtcapaciteit en maritieme operaties rond Venezuela — niet alleen bedoeld om drugshandel te bestrijden, maar ook om strategische druk uit te oefenen op Caracas.

Sommige experts waarschuwen dat zelfs routine-operaties van de VS verkeerd kunnen worden geïnterpreteerd door Venezuela, wat ongewenste escalaties kan veroorzaken. De nabijheid van de ABC-eilanden — slechts enkele tientallen kilometers van Venezuela — maakt ze bijzonder kwetsbaar.

Tegen die achtergrond is de oproep van Kamerleden voor proactief en transparant handelen van het kabinet niet alleen een kwestie van crisisbeheersing, maar ook van vertrouwen en veiligheid voor de duizenden mensen die op de eilanden wonen.

Het debat liet duidelijk zien dat de politieke onzekerheid op de eilanden niet kan worden teruggebracht tot louter militaire dreigingen. Het gaat ook om het dagelijks leven, economische stabiliteit en het vertrouwen dat inwoners hebben in de bescherming door het Koninkrijk.

Daarom eist de Tweede Kamer dat het kabinet snel concrete plannen ontwikkelt voor scenario’s als verstoringen van de bevoorrading, migratiestromen, evacuaties of humanitaire hulp. Ook moet het kabinet helder en consistent communiceren — niet alleen met de lokale regeringen, maar ook rechtstreeks met de bevolking, zodat mensen weten wat de plannen zijn en hoe zij zich kunnen voorbereiden.

Voor veel inwoners van de eilanden is het essentieel dat hun stem wordt gehoord. Hoewel defensie en buitenlandse zaken onder verantwoordelijkheid van Nederland vallen, zijn de gevolgen lokaal en ingrijpend. Dat vraagt om betrokkenheid en overleg, zowel met Den Haag als met de regeringen en gemeenschappen van Aruba, Bonaire en Curaçao.

De strategie “informeren en afwachten” is voor velen niet langer voldoende. De recente signalen, benadrukt door de Tweede Kamer, maken duidelijk dat de situatie in Venezuela — en de koers van de Verenigde Staten in het Caribisch gebied — geen verre geopolitieke scène is, maar een realiteit die het dagelijks leven in de Caribische delen van het Koninkrijk direct kan raken.

Het debat, waarin vrijwel unaniem ernstige zorgen werden geuit, markeert een belangrijk omslagpunt. Het Koninkrijk zal keuzes moeten maken over veiligheid, solidariteit en verantwoordelijkheid.