Diahuebs dia 18 di december, Tweede Kamer a rechasa un mocion pa converti debe di COVID di islanan CAS den fondo di inversion. Parlamentario Mikal Tseggai di partido GroenLinks-PvdA a entrega e mocion aki, pero no a haya suficiente apoyo den e camara menor di parlamento Hulandes.

Mayoria di e banda derecha den e camara no a sostene un fondo di Reino for di cual islanan CAS—Aruba, Corsou y Sint Maarten—por ricibi prestamonan sin interes pa proyectonan di inversion. E mocion ta stipula cu e camara ta haci peticion na gobierno pa explora e posibilidad pa establece un fondo di Reino, pasobra e economia di islanan CAS (considerando nan tamaño) ta keda vulnerable na calamidadnan manera pandemia of posible desaster natural. Tambe a argumenta cu e islanan tin tareanan economico importante pa cumpli cune, pa cual ta rekeri inversion financiero, y cu ta importante pa tin acuerdonan cla dentro di reino pa loke ta relacion financiero y asistencia mutuo.

Sinembargo, Secretario di Estado pa Asuntonan di Reino, Eddie van Marum a duna conseho contra e mocion aki, bisando cu “prestamonan ta posible. Tambe mester paga e prestamonan aki back. Nan (e islanan) ta pagando cu e interes mas abao den Ley di Reino.” Pero Tseggai a rechasa e argumento aki, mencionando cu Aruba actualmente ta prestando for di Hulanda cu un interes extremamente halto—esta 16%. E parlamento ta puntra Secretario di Estado Van Marum si e ta considera 16% asina abao cu no por pensa riba un otro solucion.

Tambe e ta puntra si no ta miho a largo plaso pa tin un fondo dentro di Reino cu ta provee asistencia den evento di calamidadnan of pa permiti e islanan haci inversionnan necesario pa por sigura crecemento economico.

Van Marum a responde simplemente cu ta trahando riba un solucion dentro di Ley di Reino HOFA. Manera el a splica, “dentro di HOFA, tambe ta ofrece posibilidadnan pa haci prestamo na un interes mas abao.”

Otro fondo di inversion pa Aruba?
Aunke e idea pa establece un fondo amplio di inversion den Caribe Hulandes por mustra beneficioso—specialmente considerando cambio di clima y tension geopolitico cu mundo ta experenciando, ta importante pa considera varios aspecto cu lo hunga un rol den estableciendo un fondo amplio asina. Un punto importante ta encera e detayenan administrativo dentro di e fondo y ki sorto di consecuencia establece un fondo asina por trece pa finanzas di e islanan, incluyendo pa Aruba.

Manera ta conoci caba, gobierno di Aruba actualmente ta trahando pa establece su mesun fondo di inversion pa e isla, unda na november a entrega ley necesario pa esaki na Raad van Advies (RvA). Aunke a keda di tende e conseho di RvA, e organismo ya a duna gobierno na comienso di aña algun conseho pa loke ta maneho di un fondo di inversion na Aruba.

Na momento cu gobierno a entrega e ley na RvA, Bon Dia Aruba ya a hala atencion riba algun deficiencia cu ta existi pa loke ta gobierno su maneho di fondonan specifico, stipula den e conseho cu RvA a emiti na comienso di aña.

E tempo ey RvA a mustra gobierno caba riba e hecho cu actualmente ainda tin un cantidad considerable di fondo aki na Aruba, esta 9, cada un den nan estado particular di administracion y (in)cumplimento cu e reglanan legal pa tal fondo. E base legal pa e fondonan aki y e manera pa administra nan ta den e Comptabiliteitsverordening (AB 1989 no. 72).

E ley aki ta stipula (articulo 40) cu mester administra e fondonan presupuestario aki separadamente. Esaki obviamente pa evita cu por haci uso inapropia di e recursonan deposita den cada un.

Aki nos ta topa cu un di e obhecionnan mas importante di institucion di demasiado fondo specifico, pasobra esaki ta aumenta e trabao administrativo extra cu cada fondo cu ta crea. Y mescos lo conta pa un posible fondo di inversion pa e islanan autonomo den Reino Hulandes, unda ta laga di puntra si e islanan e ora lo mester ta encarga cu e costo di e trabao administrativo rekeri pa e fondo. Aunke no por a haya mas detaye tocante e mocion di parlamentario Tseggai, no lo ta infunda pa asumi cu Hulanda no lo kier tuma e responsabilidad financiero aki, considerando cu e islanan ya tin nan debe pa paga na Hulanda.

Tambe mester considera si e islanan por cumpli cu reglanan di administracion di un fondo di reino. Riba nivel local, ya por mira cu Aruba no por cumpli cu su mesun reglanan di fondo. Manera RvA a mustra, tin nuebe fondo caba cu no ta cumpli cu reglanan stipula den e Ley di Compatibilidad di Aruba, loke ta laga e pregunta atras si Aruba (y e islanan relevante den e mocion entrega) lo ta responsable den wowo di Hulanda pa por cumpli cu rekisitonan stipula pa un posible fondo di Reino.

Pa loke ta Aruba su fondonan specifico, RvA ta constata cu den varios caso no ta cumpli cu e rekisitonan legal di administracion, por ehemplo encuanto presupuesto y cuenta anual di cada fondo. Esaki ta e caso mientras cada un tin e obligacionnan legal stipula den e ordenanza encuanto contabilidad menciona.

Por bisa cu aki caba tin bastante trabao pa pone tur e fondonan aki ‘al dia’ cu nan obligacion financiero, tambe pasobra nan retraso cu dunamento di cuenta financiero ta un estorbo pa gobierno su cuenta anual, cu tambe ainda ta un cuento sin final. Tambe ta surgi e problema cu e existencia di tanto fondo specifico ta limita e fondonan general na cual gobierno tin acceso, por ehemplo ora surgi un situacion unda por tin un emergencia cu por significa mihor uso pa e recursonan ey. Mas fondo specifico, mas gobierno mes ta limita su espacio pa maniobra ora situacion ta rekeri esey.

Considerando e realidad gubernamental den cual varios gobierno di Aruba a maneha su fondonan, kisas no lo ta realistico pa agrega un otro fondo specifico cual Aruba probablemente lo mester yuda maneha.