E comerciantenan chikito di e markthallen tur dia ta lanta tempran cu speransa di bende algo. Pero nan benta a cay drasticamente y fluho di hendenan den e area aki ta masha pober mes.

 

Despues cu Covid a bati nos porta oficialmente dia 13 di maart y cu gobierno a bin cu e lock down y otro medidanan, e comerciantenan aki a cera nan negoshi. Ora cu crisis team a dicidi di bin cu un reapertura gradual di nos frontera, algun di nan a habri bek. Pero practicamente e situacion no a cambia hopi, pasobra e turistanan cu nos ta bin hayando di Europa, Merca y Caribe, casi no ta bishita e markthallen.

Un tristesa

Un di e comerciantenan di e markthallen kende for di mucha a lanta den e ambiente aki cerca su mayornan a bisa cu nunca e markthallen tabata asina solitario manera awendia. No tin actividad. E siman aki el a dicidi di habri su local despues di 6 luna cu nan a permanece cera.

For di 1939 e comerciante aki su mayornan a establece su negoshi den e markthallen pa bende fruta y berdura cu a bini for di Republica Dominicano. E mes tin aworaki 64 aña relaciona cu e historia di e markthallen. P’esey cu nostalgia y tristesa e ta mira cu e situacion aki no ta uno facil. “Nos ta sinti nos mes vulnerabel. E situacion aki ta uno tristo, pasobra otro cos dificilmente mi no por bisa. Prome biaha den historia di e markthallen nos ta wak algo asina.”

 

Pa colmo, Merca a dicidi di bin cu mas medida y restriccion cu ta afecta e bishitantenan cu ta bini for di New York. E ta lamenta cu un factor cu por a influencia e decision aki tin di haber cu e mal propaganda cu ta wordo haci den social media cada bes cu e casonan ta subi. Apesar cu esaki ta un realidad e no ta haya prudente pa expande e situacion aki cu ta afecta nos tur. “Esey no ta un bon propaganda pa Aruba.”

E ta mira cu e tipo di medida aki cu Merca a bin cune ta afecta ainda mas nos economia for di e bishitantenan hopi limita cu Aruba tabata bin hayando for di e mercadonan aki. Y esaki tambe ta wordo refleha den e markthallen. Aruba su economia ta depende basicamente di e sector di turismo, y actualmente nos tur ta pagando e consciencia di esaki. “Si bo ta bishita e markthallen, esaki ta un tristesa. Nos ta mescos cu caya grandi,” el a bisa.

E crisis mas grandi

E comerciantenan chikito di e markthallen a pasa den diferente reto. Na 2001 nan a libra un bataya contra e gobierno di turno, debi cu nan a sinti cu nan kier a core cu nan, pa bin cu otro actividad den e sitio strategico aki relaciona cu historia di Rancho y Oranjestad.

Despues e mesun comerciantenan a dicidi di no sigui mas como mercado di fruta y berdura, sino uno di benta di souvenir, ya cu nan productonan tabata daña lihe. Nan clientenan potencial a bira turistanan crucero, pero tambe esun cu ta keda den hotel. Pero e comerciante aki cu a prefera di keda anonimo por a mira cu nan clientenan cada bes ta bira menos y mas dificil, ya cu nan no ta gasta mas manera antes. E por mira e barconan crucero mara den nos waf, pero cu masha poco hende di e tripulacion abordo.

Pa e parti di turismo crucero den varios ocasion Aruba Tourism Authority (ATA) a yega di informa caba cu no ta irealistico pa pensa cu industria di crucero no lo reinicia e aña aki. E decision aki ta mara na CDC (Centers for Disease Control and Prevention) di Merca cu tin un ‘no sail period’, na e momento aki. Ainda no ta mucho cla kico lo bay pasa pa otro aña. Tampoco no tin mucho informacion ainda di e protocol. Sinembargo nos ta preparando localmente pa un reapertura di e industria aki.

 

No tin benta

Pa tur esnan cu ta traha den e 18 lokaalnan situa den e markthall, e cruceronan tabata un fuente di potencial clientenan, ya cu e markthall ta situa den e bisindario di nan terminal. Pero e tabata depende di e tipo di crucero.

Antes nan tabata bende un promedio entre 200 pa 400 dollar, y awor si nan ta logra bende 10 dollar, ta un bon dia for di 9’or mainta te cu 5or atardi. E placa aki no ta yega pa cubri cierto compromisonan, entre nan e pago di huur na departamento di Santa Rosa.

E hecho cu nan no ta paga un huur caro a permiti cu ainda nan ta sobrevivi cu nan negoshi meymey di e Covid crisis. Durante e lunanan di e lock down nan no mester a paga huur, pero si augustus y september. Pero asina mes ta resulta duro pa cumpli cabalmente cu e compromiso aki, mirando cu nan no ta produci un entrada ideal pa cubri nan gastonan. Tin algun di nan cu a logra haya ayudo di gobierno, specialmente esunnan cu tin nan documentonan y pago di belasting na ordo.

 

Speransa

Sinembargo no mester desconoce cu Aruba ta un producto turistico masha gusta. “Aruba ta algo semper bon y bunita den Caribe pa e turistanan Mericano y Canades.” Nan ta e poco clientenan cu nan ta bin hayando pasobra e turistanan Europeo, no ta gusta gasta manera e dos prome.

“A pesar di e retonan cu nos a yega di pasa durante e ultimo añanan cu e caso di Natalee Holloway y crisis financiero di 2018, semper nos a wordo bendiciona cu e turistanan di e dos paisnan aki,” el a bisa. Pero e ta haya cu e biaha aki e pandemia di Covid si a dal nos duro y den mal situacion, ya cu nos economia a cay riba vloer.

E no kier ta pesimista, pero si e ta mira cu pa reactiva nos economia bek lo tuma su tempo. E ta spera cu aki 7 luna nos ta den un miho condicion economico. Pero e ta haya cu esaki ta depende substancialmente di speransa di produci un vacuna. Tanten e mundo no lo sigui riba bon caminda lamentablemente.

“Mi ta pidi Dios su boluntad pa e pandemia aki por haya su fin caba, y cu humanidad por haya un vacuna pronto pa asina e situacion lo por normalisa bek pa nos isla y pa henter mundo,” e comerciante a bisa. Igualmente el a expresa su deseo pa Aruba por haya e fluho di turistanan cu semper nos a yega di ricibi pa nos sosten economico y financiero.