Awe ta Dia Internacional di Prensa atrobe, motibo pa celebracion di nos profesion y un dia placentero pa tur esnnan cu ta trahando den e sector aki. Pero tambe un dia pa reflexiona encuanto estado di e profesion aki den nos comunidad. Nos ta consciente di e importancia di nos tarea, di tene pueblo bon informa tocante tur desaroyo considera importante, pero esey ta trece cune tambe e pregunta si nos ta atende e obligacion aki di e mihor manera. No ta trata di e espacio pa mehoracion cu semper lo t’ey, pero di e pregunta si nos no tin deficiencia fundamental como prensa den su totalidad, cu ta exigi mehoracion? Nos ta kere cu en todo caso tin algun tereno riba cual nos tin bastante pa haci ainda, y cu ta importante pa señala nan, sin cu nos ta referi na cierto medio, pasobra esey no lo cuadra cu e caracter di e dia festivo aki.

Un tereno importante di mehoracion ta e grado di preparacion profesional di nos periodistanan. Den hopi caso nos por mira cu aki tin hopi pa mehora, pero esey no kier bisa cu periodismo ta solamente pa persona cu a sigui cu exito un educacion formal di periodismo, aunke esaki naturalmente ta e mihor preparacion cu bo por tin. Desde semper den un lugar chikito manera nos pais e base economico y financiero di medio di comunicacion tabata sumamente fragil, sin posibilidad pa paga salario considera na nivel di otro sectornan, dependiendo fuertemente di entrada di aviso comercial y un base nunca hopi amplio di abonado. Ademas den ultimo decadanan entrada di medionan digital a haci e base economico pa por ehemplo corant cu ta sali na papel mas fragil ainda, cu ta pone mas presion riba reclutamento di persona bon prepara pa e profesion. Esaki ta conduci automaticamente na recuri na mehoracion a base di trayecto interno, siñando ‘on the job’ loke ta necesario pa por ta un bon periodista. Esaki no tin nada malo cune, pa e mesun motibo aki, di recurso limita, tin varios ramo economico unda aprendizahe na pia di trabao ta e forma principal pa formacion profesional necesario. Pues ta logico pa aplica e metodo aki, di usa e remanan cu bo tin, pero esaki ta sucede na un manera sistematico? Nos no ta referi aki solamente na e aspectonan tecnico, sino na e aspecto di contenido, manera loke ta bon informacion y e normanan di principio etico cu mester mantene.

Pa loke ta bon informacion, esaki no mester ta solamente corecto y mas completo posible, dentro di e espacio disponible, pero mester ta relevante tambe. Naturalmente e debate tocante esaki no lo termina nunca, asina mes ta importante pa como periodista nos puntra nos mes ki beneficio informativo un noticia por tin pa comunidad en general. Por ehemplo, si un medio di comunicacion ta publica casi exactamente e mesun informacion di un asunto cu tur medio tin, e pregunta lo mester surgi si no a keda un parti di e asunto cu no a cubri pero cu ta di interes pa publico tuma nota di esaki. Hopi biaha nos ta mira e fenomeno aki tuma lugar, unda practicamente tur medio tin e mesun informacion – limita – pero tin ora detayenan di mas profundidad no ta haya atencion. Aki ta parce nos necesario pa señala e problema general di recurso limita, señala anteriormente caba, cu no ta permiti investigacion mas amplio o profundo riba un cierto tema, cu ademas e presion di tempo cu den ultimo decadanan, cu presencia di medio digital, a bira unicamente mas grave.

Pero kico ta e consecuencia di e situacion aki? Mientras prensa anto lo mester ta capaz pa haci un mihor trabao, cu un analisis mas detaya y mas profundo, nos tin di otro banda e fenomeno di gobernacion, cu tampoco ta duna prioridad na divulga informacion mas ampliamente na e ciudadania. Y pakico nan lo mester haci esey? Pasobra gobernantenan lo mester considera, no nan tarea, sino nan obligacion moral pa duna informacion mas amplio posible na comunidad. Loke nos por observa como realidad awendia ta cu gobernacion ta explota, consciente o inconscientemente, e debilidad di prensa pa no por profundiza riba un tema y por lo tanto no ta bin cu pregunta mas detaya, y mas critico, cu ta di importancia pa comunidad. Na varios ocasion nos ta topa cu anuncio gubernamental, por ehemplo di un plan o proyecto, unda e informacion duna den e rueda di prensa ta asina escazo, cu casi automaticamente e lector critico ta haya e sentimento di: “Esaki so nan a bisa; y no a puntra pa mas detaye?” Claro cu esaki tin tur cos di haci cu e custumber, yam’e un tradicion, di instancia gubernamental di duna nos informacion ‘on a need-to-know basis’, loke ta bon den un servicio di inteligencia na cualkier pais, pero no den un comunidad cu supuestamente mester prospera a base di ciudadano bon informa.

Hustamente den e mundo di e momento aki, cu un creciente ola di gobiernonan cu ta alehando di e modelo di democracia representativo y participativo, y cu ta basa nan mes riba mantene pueblo mal informa y ignorante di un cantidad di asunto cu ta e interes directo di e ciudadano, prensa tin un papel decisivo den percura cu e tipo di gobierno autoritario aki, no ta cria raiz asina facil. A pesar cu na cualkier pais parti di prensa por ta liga politicamente, esey semper mester tin su contrapeso den informacion obhetivo pa pueblo. Semper lo mester tin un separacion entre informacion veridico y opinion subhetivo.