No pa promer biaha, y sigur no pa ultimo, ta mira un yamado urgente di sector turistico pa intervencion gubernamental pa regula e propio sector, na beneficio di economia y comunidad. Por duda si esaki ta bay yuda, pasobra e experiencia ta cu nos gobierno(nan) ta custumbra warda ‘baca hoga’ pa cuminza lamenta y tira culpa riba e gobierno anterior, cualkier cu esey tabata. Loke e organizacion gremial di sector turistico a trece dilanti talvez awor si por ocasiona algun reaccion positivo, pero gobierno por a actua hopi tempo caba. Ta 15 aña pasa cu e ministro encarga cu turismo, a base di preocupacion existente, a institui un comision pa duna conseho riba futuro desaroyo di e sector, specificamente tocante cantidad di camber existente y den peticion caba.
E comision a yega na e conclusion, por escrito, cu e medida apropia tabata un imposicion di moratorio, preferiblemente den un ley. E ultimo aki pa preveni cu un siguiente mandatario/gobierno lo djis pone e recomendacion un banda pasobra, segun estilo tradicional di goberna, e ta…, djis un recomendacion, toch? Lamentablemente no mester a warda riba e supuesto siguiente mandatario pa torpedea e asunto, pasobra esun ey mes a expresa di ta tahantemente contra un moratorio. Otro comision di bon voluntad cu a termina na un santana – figurativo – na man di nos gobernantenan…
Nos ta 15 aña mas leu den loke e tempo ey tabata futuro y awe, cu e crecemento fuerte cu nos a mira den hotel, condominio y acomodacion alternativo den ultimo añanan, nos no tin ni idea den loke ta na caminda ainda pasobra ta reina e mesun lentitud pa cu e fenomeno di Airbnb tambe. Entre impone un moratorio y atende tur proyecto cu ta den proceso caba, tin un lapso di tempo costoso, cu por conduci na bastante daño ainda. Loke nos por mira aki, den tur su esplendor destructivo, ta e enfermedad gubernamemental di actua solamente na momento cu e situacion señala como urgente, bira un crisis abierto, cu tur su consecuencia. Y e consecuencianan no ta encera solamente e sector no regulariza debidamente di ‘vacation rentals’, sino tambe e sector di servicio di entretenimiento turistico, unda a pesar di hopi palabra no a mira nada concreto tuma lugar den ultimo añanan. Pues si aki e gabinete actual ta desea di tira culpa riba esun anterior, ‘que sea asi’; contal nan ta consciente cu e unico cu por actua awor ta esun cu tin e puesto awe…
Obesidad ta surpasa sobrepeso…?
Otro tereno unda nos por mira un fracaso gubernamental pa bin cu medida cu realmente ta haci un diferencia, ta den maneho di salud. Laga nos expresa nos mes cu e debido cautela; nos tin un sistema di cuido medico general cu por lo menos por cualifica como ‘bon’. Sin embargo, salud no ta depende solamente di ayudo medico ora bo tin e enfermedad caba. Ta importante pa combati e factornan den nos bida cu ta causante indirecto di enfermedad cronico, na nan turno causa principal di fayecimento. Y kico nos ta mira? Algun medida di propaganda sin cu tin tras di esaki un maneho fuerte, acompaña pa inversion unda mester. Pa cuminza riba tereno di alimentacion: nos tin di mes caba un cultura den cual cuminda saludable no ta aparece como un virtud.
Den añanan cincuenta di siglo pasa e cuminda coriente tabata caba un tayo di aroz blanco, porkchop y ketchup. Den un pais cu un clima inclemente, unda cultivo di berdura y fruta semper tabata mas bien un hazaña, come berdura y fruta fresco no tabata algo general. Awendia, cu prijs pa berdura fresco inalcanzable den e economia mundial bruha aki y cu un parti sustancial di e poblacion kedando atras den nan entrada, por mira cu mas y mas hende ta recuri na un dieta cu ta un atentado contra nan salud, cu consecuencia di e sobrepeso y e obesidad actual. Lamentablemente e forma excesivo di sobrepeso, obesidad, hasta a surpasa e categoria mas liviano ey. Esaki pa ilustra unda nos ta caba den nos fayo den combati e situacion aki.
Y pa no crea e pensamento cu nos ta trata di ridiculiza e situacion na nos pais, ta bon pa recorda cu na tur pais na mundo, unda parti di e pueblo no por afford berdura y fruta fresco, nos ta topa cu e fenomeno aki, unda e ciudadano ta cumpra y come loke e por paga.
Awor, kico e dos asuntonan describi aki tin en comun? Cu nan no ta asunto cu e comunidad mes, ni na nivel individual, ni na nivel di sector o gremio, por regula o resolve. Ta p’esey ta existi algo cu yama gobernacion. Y ora e gobernacion no ta reacciona, o ta reacciona 20 aña of mas despues, e daño haci por ta hopi grandi.
Gobernacion parcialmente ta refleha nos propio idiosincrasia unda, na modo di papia, ta warda te ora e auto daña cu nos riba caminda, pa e ora ey yama e mecanico. Un bon ehemplo ta e asunto di e plantanan di purificacion di awa sushi, unda a keda añanan largo sin inverti den mantencion ni den inversion di ampliacion di capacidad. Awor, e chasco ey ta bay costa nos hopi mas… E enfermedad cronico di cual nos gobierno(nan) ta padece ta e custumber aki di no reacciona riba señal di urgencia, ni di emergencia; solamente ora berdadero crisis cay aden, e ora gobernacion ta lanta for di soño pa conquista nos curazon cu accion ‘relampago’. E cos aki ta bay cambia ainda?



