Poco tema ta causa asina hopi debate, den medionan di comunicacion, riba rednan social y den seno familiar y entre amigo, manera e vacuna y e medidanan den su alrededor. Algo nada sorprendente; e ta keda un opcion personal, cada un mester dicidi si nan ta dispuesto di tuma e vacuna. Esey no ta evita cu e discusion ta bira bastante cayente, ora ta trata di posible medida cu gobierno(nan) y empresa priva, manera den aviacion, por bay tuma pa garantiza, den nan vision, un proceso sigur pa tur biahero.

Un persona ta mira esaki como algo logico y necesario, otro ta mira tras di e medida e brasa largo di poder di figuranan siniestro o di riqueza extremo, manera e poder comunista Chines o persona extremadamente rico manera Bill Gates, cu ta para modelo pa e ricacho cu ta hinca nanishi unda no ta mish’e. Con tal cu e discusion a base di hecho a bira sumamente dificil, pasobra no por yega na un fundamento comun di kico realmente ta e hechonan. Mientras un ta acepta cu nos tin actualmente un vacuna cu por yuda den proteccion di esnan vulnerable den nos comunidad, pa otro ta net e creencia aki den efectividad di e vacuna ta e peligro. Nan ta mustra riba incidente cu tin regularmente na varios pais cu hende cu ta haya e vacuna y ta bira malo y hasta muri. Esey ta tristo pero… no ta esey ta e experiencia cu nos tin cu masha hopi remedi mes cu industria mundial a produci den ultimo siglo? Nos mester djis wak television un par di anochi y sigui e canalnan Mericano cu ta gana bon placa cu aviso di tur sorto di remedi, di problema di cancer y curazon te na depresion. Bo ta cuminza duda seriamente si bo mester bay usa un medicamento asina, cu tanto efecto secundario… Autoridadnan Mericano ta obliga esnan cu ta haci uso di e tipo di aviso aki pa presenta ampliamente e efectonan secundario cu e remedinan aki tin. Na final di cuenta, ta cada persona pa nan mes lo mester dicidi si nan ta haci uso di e posibilidad.

Den e caso actual nos tin un cantidad limita di vacuna, cu a keda desaroya den un tempo record, y cu a haya solamente un aprobacion provisional di e autoridadnan concerni, manera FDA na Merca y e autoridad Europeo riba e tereno aki. Pa tur claridad anto: den ningun caso tin vista riba e efecto y consecuencia di uso di e vacunanan aki, pasobra no por a haci ningun estudio di e efectonan a mas largo plazo, pasobra simplemente e tempo no tabata duna pa esey. Ta pesey ta trata di licencia pa uso di emergencia. Esaki anto ta motibo pa nos bisa cu nos ta prefera di no tuma e vacuna? Atrobe, laga cada un dicidi pa nan mes si nan ta hacie si of no. Un ta bisa cu e no ta laga niun hende usa su persona como ‘proefkonijn’; e otro ta bisa cu bida ta tocante tuma riesgo y ta actua conforme. E ta keda un evaluacion personal kico ta mas importante, haya mas seguridad a corto plazo, den un situacion cu un persona cu cierto precondicion medico desfaborable ta dicidi pa tum’e, mientras un otro ta pensa cu si e vacuna resulta malo p’e, su situacion ta asina fragil cu e por causa su morto. Realmente, pa hopi aña caba miyones di hende rond mundo ta lidia cu e pensamento ey, si nan mester tuma e vacuna contra influenza, otro coronavirus cu no ta causa tanto panico, pero anualmente ta cobra bastante victima principalmente den e paisnan cu conoce un invierno.

E otro punto candente ta e asunto di registracion di vacuna, y e issue di privacidad di dato medico personal, cu por ta biahando rond mundo sin cu abo como persona tin un control riba esaki. Ademas e pregunta si ta fair pa limita posibilidad di biahe pa esnan cu no kier cumpli. Asina, esun ta pro un certificado o pasaporte medico cu ta duna muestra di test negativo y/o vacuna, mientras e otro ta mira esaki como habri porta pa e control di Big Brother. Aki tambe e asunto tin dos banda: sin duda sistema digital, mescos sistema di papel, ta encera peligro di dato personal resulta cerca hende no autoriza. Di otro banda, acceso digital tur caminda na bo datonan personal medico por salba bo bida den un situacion di emergencia. Bo a haya un accidente grave den un of otro pais, leu di cas, y di baina nan sa ken bo ta, te pa nan tin bo datonan, ki tipo di sanger bo tin, ki alergia posiblemente bo tin, etc. Esey nos kier?

Informacion digital ta basicamente informacion, y semper por haci abuso di e disponibilidad di e datonan aki. Esey no ta kita cu nan ta significa un avance, cu e obligacion di crea e control mas estricto posible riba acceso: aki ta unda semper lo tin, y mester tin debate. No tin pakico acepta cu awor ta suavisa medida di confidencialidad, mescos cu den pasado tabata exigi pa file di papel ta bon warda. Y si Bill Gates berdad por wak den bo baño, esey nos ta lag’e pa otro dia.