editorial 2_15_1.jpg

Den e dianan aki di tratamento di presupuesto nos por observa bon e manera nefasto di e gabinete aki di administra e pais aki. Diripiente e buraco di alrededor di 50 miyon florin cu tin den e presupuesto no ta problema mas. Premier Eman a anuncia cu gobierno ta haya e propiedad completo cu awor ainda ta di Valero y tin pensa di bende e parti cu awor ta cay bao di e compania  Valero Marketing & Supply – Aruba NV, cu ta importa y distribui combustibel, cu un operador priva. A duna instruccion caba na Utilities Aruba NV pa busca partnernan comercial cu por ta interesa den esaki. Conociendo e modus operandi di e gobierno aki, nan lo tin e candidato priva ey ta wardando di basta dia caba pa conclui e deal aki. No cu esey ta malo, pasobra tur cos ta miho cu hinca e negoshi aki den un compania estatal, pa sirbi atrobe como luga pa staciona fiel campañado, cobra impuesto scondi via dividend y presenta e cuenta na pueblo di Aruba pa bay paga pa e overhead innecesario aki. Ta di spera cu, si tin mas cu un candidato inversionista na Aruba dispuesto pa inverti den e negoshi aki, pa tur haya un oportunidad pa haci nan oferta y no cu tin un deal bao man traha caba.

Pero e anuncio aki, cu ta haci pa hustifica con por tapa buraco den e presupuesto, ta lanta otro pregunta tambe. Por ehemplo, gobierno ta negociando caba cu Valero, y e proceso ta asina leu caba cu por bisa sigur cu Aruba ta haya henter e propiedad di Valero? Valero en berdad ta entrega tur cos pa un suma simbolico, un florin of un dollar? Y si esey ta asina, kico ta e recompensa cu Valero ta haya a cambio? Por ta cu Valero ta exigi, y por haya, un exoneracion completo di tur responsabilidad, actual y futuro, pa cualkier contaminacion di e tereno y e gastonan relaciona cu limpieza?  Esey automaticamente lo significa cu tur responsabilidad futuro lo ta cay riba e propietario nobo, cu lo ta e NV 100% propiedad di Pais Aruba?

Otro pregunta ta, si acaso e reapertura no tuma luga, e compania local nobo aki lo mester bay carga responsabilidad pa limpieza di e tereno? Con e ‘business model’ pa esey ta mustra? Di otro caso di desmantelacion di refineria nos por sa cu e gastonan relaciona cu e desmantelacion mes, es decir tur cos riba suela, tumando na cuenta e beneficio di benta di scrap,  por ta limita. E problema grandi lo ta e gastonan relaciona cu limpieza di e subsuelo contamina. Asina leu cu nos conocemento ta yega, no a mira resultado ainda di un analisis profundo y profesional riba e aspecto aki.

Por ta anto cu e compania estatal nobo lo mester e placa cu ta haya di e benta di e actividadnan di importacion y distribucion pa cubri otro gasto, y no por djis pasa esaki pa gobierno haya gasta esaki pa tapa buraco di presupuesto 2016. Si esaki ta e proposito, e ta ilustra exactamente e mentalidad di nos gobernantenan actual: simplemente yena un buraco cu e otro, segun e oportunidad presenta, y despues ta bay mira con ta continua.

Tambe ta keda ainda e pregunta encuanto e seccion di transshipment. Valero lo keda cu esaki, of e ta bira parti di e deal cu Pais Aruba? Lo ta bon pa señor Eman, en bes di los un tiro solitario de bes en cuando, duna cuenta completo di henter e asunto di traspaso di e propiedadnan di Valero, ora yega asina leu cu tin un acuerdo formal. 

Mientras tanto, e gastonan structural di gobierno no ta baha. Manera ilustra den nos editorial di ayera, gastonan fiho di aparato publico y pago di interes riba debe ta consumi mas di  100% di entrada total di gobierno, aña tras aña. Aparte di e debate entre specialista financiero di banda di gobierno y di e instancianan cu ta conseha, e ciudadano comun y coriente cu no ta experto financiero, en todo caso tambe por comprende cu si bo gastonan coriente ta come mas cu bo entrada total, bo  lo mester sigui fia pa bo biba. Ta masha bunita pa presenta awor un presupuesto cu ta mustra un deficit mas chikito y ta aparenta cu nos ta bay den e bon direccion. Pero no ta tur aña nos tin un presupuesto suplementario cu ta deshaci di  tur e bon intencionnan di e presupuesto original y ta haci cu ora Algemene Rekenkamer haci e recuento final, ta resulta cu atrobe gobierno a dal bay y a gasta placa manera a haya ta bon?

Ademas, di su presupuesto gobierno practicamente no por haci inversion, pa via di e gastonan fiho menciona. P’esey a huy den proyectonan PPP, pa cual pueblo lo haya un factura separa den e proximo decadanan, di por lo menos 100 miyon florin pa aña, cu si mester aparece riba presupuesto. Ta p’esey cu e introduccion di e bank transfer tax ta sigui pendiente, pa nos bay paga apart pa esaki.