Tin un frase mundialmente conoci na Ingles, cu ta bisa: “ You have lies, damn lies, and then you have statistics.” E famoso expresion aki ta atribui na e prome ministro Ingles Benjamin Disraeli di siglo 19, aunke tin autor cu tin nan duda tocante esaki. Esaki ta loke nos a pensa siman pasa cu e presentacion di un comunicado di prensa di gobierno tocante e reciente reduccion di puesto di empleado publico. Gobierno ta mustra riba e hecho cu na fin di gobernacion pasa, na 2017, tabatin 4.987 empleado publico den servicio. Awor a logra baha esaki na 4.862 cupo, cu ta 125 menos. Riba su mes e informacion ey no tin nada straño cune; e ta loke e ta. Sin embargo, esey ta henter e realidad?

Pa cuminsa nos no a gusta tanto ta e forma con a presenta e cifranan aki den forma di dos columna, cu no ta duna e total di cupo, sino solamente e cantidadnan desde 4.780 bay ariba, den categoria di 20 persona. Cu esaki ta logra presenta dos columna unda esun di gobierno actual ta mustra considerablemente menos, mientras e diferencia porcentual ta solamente 3%, loke ta menciona tambe. Den e caso aki no ta duna cifra incorecto, asina leu cu nos por averigua, pero e presentacion grafico ta duna e impresion – incorecto – cu ta trata di un diferencia grandi. Un manera masha barata pa haci propaganda politico.

Pero en todo caso ta bon cu gobierno por mustra cu tin progreso den e tarea grandi di baha gasto di personal, aunke nos a kere cu por a ataca e gastonan aki cu mas diligencia y mas efectividad. Por ehemplo, ta referi na e hecho cu awor cada ministro tin ‘solamente’ 25 colaborador, contra gobierno anterior den careda di 400 (segun e comunicado). Masha bunita, pero nos ta keda ripiti nos critica, ta kico e ministronan ta haci cu tanto ‘asesor’ asina? O ta nos ta kiboca y cu mester conta cu hende tambe pa carga tas, pa saca potret, etc. Pakico den pasado ministronan, di ambos color, tabata traha cu un par di hende so, pero cu por a yama nan mes asesor/consehero. Di unda e inflacion aki a bin, o ta e ministronan actual ta menos capaz cu nan coleganan di añanan 80 y 90, cu no tabatin mester di un ‘corte real’ rond di nan?

Poniendo un banda e asunto di e despachonan ministerial sobrecarga cu personal keto bay, ban tira un vista riba e 125 cuponan di ganashi pa yuda baha payroll. E 125 cuponan aki ta djis un tiki mas cu e ‘natuurlijk verloop’ cu tin riba un grupo di hende di casi cinco mil. Pa aña un poco menos cu 100 hende ta bay cu pension, y fuera di esey tin e personanan, no hopi, cu ta bandona servicio gubernamental voluntariamente. Un parti di esaki ta den cuadro di e programa di ‘VUT’ (Vrijwillige Uittreding) cu gobierno a implementa atrobe. Nos ta bisa atrobe pasobra den pasado a usa e instrumento aki cu exito limita, y ademas e espacio nobo crea a keda consumi pa e respectivo ministronan cu nombramento nobo… Asina semper payroll di gobierno semper a keda crece, atrobe, te hiba nos unda nos ta awe. Y cu awor tin maneho di baha cupo y gasto di personal no ta pasobra tin e conviccion cu mester di un aparato mas chikito y mas eficiente, pero pasobra nos tin Hulanda riba nos lomba.

Ademas, no mester tuma na cuenta e cantidad di cupo di empleado, sino loke nan ta costa conhuntamente. Cada aña, un parti di e ‘natuurlijk verloop’ menciona ariba ta keda deshaci, pa loke ta e gastonan di payroll cu ta crece automaticamente tur aña. Esaki a base di e derechonan cu e empleadonan publico tin riba promocion y ‘periodiek’ automatico, cu ta haci cu, sin tuma ningun hende extra na trabao, e gastonan di payroll ta crece cu algun porciento. Y ora nos tira un vista riba e gastonan di personal haci den ultimo añanan, nos ta mira cu 2016 tabata na Afl. 463,9 miyon, 2017 na 474,1 miyon, 2018 na 484,8 miyon (segun presupuesto adapta) y pa 2019 ta proyecta pa 479,2 miyon florin. Es decir cu e aña aki nos ta na cinco miyon mas di gasto cu na 2017, a pesar di a baha 125 cupo…

E pregunta cu ta surgi ta pakico no ta ataca e contradiccion aki, unda ta baha un cantidad – limita – di cupo di trabao, pa seguidamente mira con e sistema actual di salario ta come e espacio crea. E constatacion aki ta pidi, no, ta sclama, pa un otro maneho di gasto di personal,c u nos no ta mira, ainda. Y pa logra e maneho distinto aki ta necesario un reforma hopi drastico den e sistema di salario, pero tambe di valoracion y evaluacion di trabao. Berdad ta cu e transformacion di e sistema di personal ta bay tuma hopi aña, hasta varios periodo di gobierno tras di otro. Ta pesey cu e asunto aki practicamente no por ta e trabao di un solo partido, o un solo coalicion, pero mester di un consenso a largo plazo entre partidonan, pa beneficio di Aruba.