editorial 2_15_1.jpg

Un di e expresionnan remarcabel den tratamento di presupuesto 2016 tabata e observacion di ministro encarga cu  enseñansa, cu situacion di deterioro di e scolnan na Aruba ta exigi un suma di 200 miyon florin pa drecha tur loke mester drecha. Riba su mes e anuncio aki no mester straña ningun hende y nos no tin motibo pa duda cu e suma aki ta cerca di berdad. E pregunta cu ta surgi ta pakico nos a yega na e situacion aki y, mas importante ainda, con nos ta sali for di e problema aki.

Ban supone cu nos por tuma dos periodo  di gobernacion pa termina un proceso completo di rehabilitacion di tur scol. Esey lo significa un inversion promedio di 25 miyon pa aña pa renobacion di scol. Algo imposibel pa realisa? No, pero pakico no. Ban mira un rato kico ta e suma cu segun norma internacional nos mester ta gastando minimalmente na enseñansa. Esey lo mester ta minimal 6% di nos GDP. Supongamos cu nos GDP ta acercando awor e marca di 5000 miyon florin; esey lo duna anto un suma di 300 miyon pa aña na enseñansa. Esey no ta e caso, nos ta gastando anualmente, segun e presupuesto 2016, un suma di 270 miyon florin. Asina nos por mira cu, hasta si nos aumenta e presupuesto di enseñansa cu 25 miyon florin pa renoba scol, nos no ta yega na e norma aki di presupuesto pa enseñansa.

Anto nos ta bati riba pecho cu nos ta atendiendo nos enseñansa debidamente? Y esaki ta solamente loke nos ta haciendo den termino di placa; nos no ta ni papiando inversion den mehora calidad di enseñansa pa loke ta su contenido. Nos no ta papiando ainda di e problema – creciente –  di deficiencia y inefectividad grandi den henter nos enseñansa, cu ta causa e falta di exito na nivel di estudio superior di nos studiantenan.

 Esaki ta loke tabata falta den e discurso den parlamento di nos ministro encarga cu enseñansa, cu mester a mustra no solamente e parlamentarionan, sino na prome luga su coleganan ministro, cu nan (gobierno) no ta atendiendo e asunto di enseñansa na un manera apropia. Naturalmente cu e no a haci esey pasobra esaki lo mustra cu e mes no por a convence su coleganan cu mayor inversion den enseñansa ta sumamente necesario. Talbes, mescos su colega di turismo, e tambe mester a haci mas desorden pa haya atencion debido pa su cartera. Pero  el a opta pa otro caminda, cu ta esun di simplemente menciona e asunto urgente aki den parlamento, sin mucho speransa cu algun persona lo haci’e un issue. Bueno, aki nos ta haci’e nos asunto anto, y nos lo tin gana di mira un reaccion positivo di e ministro cu nos ta apoya su exigencia pa mas fondo pa enseñansa, si e tin e curashi di  enfrenta su coleganan, cu conhuntamente a percura pa un presupuesto cu no ta atendiendo e prioridadnan basico cu ta conta pa tur gobierno rond mundo.

Pasobra tin mas asunto asina. Por ehemplo, kico pensa di mantenemento di caminda publico? Tur ciudadano por ripara cu practicamente drechamento di caminda a yega na un stop. Mientras ta gastando un suma astronomico pa un caminda di dobel via entre aeropuerto y Pos Chikito pafo di presupuesto, mantenemento di otro careteranan ta cayendo atras pasobra gobierno no tin espacio den su presupuesto pa dedica mas fondo na drecha caminda, loke tambe nos ta conta den e tareanan basico di tur gobierno.

Y kico ta e trasfondo di e problema aki? Algo cu tanto CAFT como Raad van Advies ta mustra gobierno incansablemente ariba, pero nan no ta tende: e gastonan fiho cu ta come tur entrada di gobierno, ta impedi gobierno dedica mas inversion na e cosnan necesario. Mirando e espacio reduci pa sigui fia placa, den of pafo di presupuesto (den PPP), ta haci cu e gastonan fiho mester baha. Esaki ta indispensabel, ya cu economia practicamente no ta creciendo. Esey por destila for di cifranan di entrada di gobierno, manera publica pa Banco Central.

Tambe nos por añadi e declaracion di director di AZV antayera na prensa, cu na 2015  AZV a cobra di gobierno tur loke mester cobra na prima di AZV y di BAZV, pero cu esakinan tabata menos cu tabatin proyecta. Cu otro palabra: e prima di AZV, cu ta cobra hunto cu loonbelasting y primanan di SVb, a cay aña pasa, loke ta di acuerdo cu e caida cu por mira den loonbelasting. Esaki ta coresponde tambe cu loke nos ta mira den e cobransa di BBO, cu a keda colga na un aumento di apenas 0.5% na 2015. Logico cu e cobransa di BAZV tambe a bay mesun (mal) caminda, aunke e cifra no ta aparece den e tabelnan di Banco Central. No ta conoci ainda si AZV lo cera aña 2015 cu un deficit, cu pa ley gobierno lo mester cubri. Lamentablemente, nos no ta tende oposicion referi na e situacion serio aki. Nan tambe ta parce fiha riba e ‘baca sagrado’ di refineria pa salba nos.