Hulanda
Recientemente a tuma luga un reunion di e comision di Relacionnan den Reino di Eerste Kamer durante cual presidente di CAft/Cft, Lidewijde Ongering, a duna un presentacion tocante e trabounan di CAft/Cft y e supervision financiero di e isla y paisnan di Reino Hulandes.
Pa loke ta e recuperacion financiero di Aruba, Ongering a splica durante su presentacion cu den e ultimo añanan, e paisnan dentro di Reino Hulandes, incluyendo Aruba, a confronta retonan financiero significativo, principalmente a consecuencia di e pandemia di COVID-19. Pa Aruba esaki a nifica un aumento fuerte den debe di gobierno y dependencia di prestamonan Hulandes. Sinembargo, el a remarca cu e cifranan recien y desaroyonan di politica ta mustra un cambio positivo.
El a sigui splica cu na 2020, Aruba a alcansa un cota di debe di 115% di e producto interno bruto (GDP), pero danki na crecemento economico, principalmente impulsa pa un revitalisacion den turismo, e proporcion di debe awor a baha drasticamente te na alrededor di 71%.
Segun informenan recien, e cifra mas recien ta te cu 62%, un caida impresionante den apenas algun aña. CAft a indica cu e recuperacion economico aki a conduci na entradanan di belasting mas halto, loke ta yuda baha e peso di debe.
Di otro banda, e presidente di CAft ta indica cu a pesar di e desaroyo positivo di e cota di debe, Aruba ta luchando cu un otro desafio financiero: cobransa di interes. Actualmente Aruba ta gasta 16% di e presupuesto di gobierno na obligacionnan di interes. Esaki ta considerablemente mas halto cu e norma di 5% cu ta conta pa otro paisnan dentro di Reino manera Corsou y Sint Maarten. Aruba no tin un norma formal di interes, pero Ongering a señala cu e situacion aki ta limita e recursonan disponibel pa servicio y inversionnan publico.
El a splica cu pa por haci Aruba mas sostenibel financieramente, actualmente negociacion ta andando riba un Ley di Reino y Ordenansa Nacional nobo. Esakinan, el a indica, mester contribui na reduccion di interes y miho maneho financiero. Gobierno di Aruba tambe a expresa e ambicion pa logra tur transparencia den finanzas di gobierno. Un esfuerso significante ta plania pa publica e cuentanan anual te y incluyendo 2023 y asina haya e informacion di responsabilidad na orden.
Un punto di atencion importante cu Ongering a subraya den e revision di e normanan financiero ta e inclusion di tur debe relaciona cu gobierno. Por ehempel, el a splica, actualmente hospitalnan y construccionnan PPP (partnershipnan publico-priva) ta ser exclui for di e calculacion di e sector colectivo. El a indica cu si esakinan tabata inclui, e proporcion di debe lo a aumenta cu te cu 15%. Gobierno ta reconoce e complehidad aki y ta investigando activamente con e articulonan aki por ser integra miho den e bista financiero.
Ongering a enfatisa cu Aruba ta na un punto di inflexion. E proporcion di debe cu ta bahando y condicionnan economico cu ta mehora ta ofrece perspectiva, pero el a subraya cu reformanan structural ta keda necesario. E gastonan di interes halto den shelo ta forma un riesgo grandi pa espacio fiscal y mester ser atendi pa garantisa e salud financiero di e isla riba termino largo. El a remarca cu transparencia, miho maneho y un acercamento integral di debe publico ta elementonan crucial den e proceso di recuperacion aki.
Miembro di Eerste Kamer Bastiaan van Apeldoorn(SP) a señala cu e por a observa cu e situacion financiero ta diferente pa cada pais y isla den Reino Hulandes. El a indica cu por ehempel, na Sint Maarten tin hopi preocupacion grandi cu ta sigui ripiti, pa Aruba of Corsou e ultimo cuenta anual aproba ta di aña fiscal 2019, loke ta indica cu e problema ta structural.
El a cuestiona kico ta e causa di e falta di un bon maneho financiero, y kico por haci pa mehora e situacion, ya cu ta papia di entidadnan di supervision cu tin cierto poder, pero hopi cos ta depende di colaboracion cu e islanan mes.
Ongering a splica cu un di e raiznan principal di e problema ta cu e maneho financiero ta ser mira manera un tarea puramente administrativo y hopi biaha ta keda den man di e Departamento di Finanzas of Ministerio di Finanzas mes. El a indica cu e interaccion y colaboracion cu otro ministerio of departamentonan ta insuficiente.
El a sigui splica cu na Sint Maarten, pa ehempel, e presupuesto pa 2025 ainda no a ser aproba. E motibo pa esaki, el a indica, ta cu e Departamentonan di Politica y e Departamento di Finanzas no por pone e cifranan hunto. No tin un database central, tur tin nan propio manera di administra, y despues mester compara e informacion pa entrega presupuesto y despues e contabilidad final. Esaki, el a señala, ta mustra cu tin hopi trabou cu mester haci.
Un di dos punto cu Ongering a menciona ta e falta di capacidad pa realisa e desaroyonan (implementacion). El a indica cu Hulanda mes ta pone hopi demanda riba e islanan via e “Landspakketten” – cu tin hopi bon intencion, pero el a remarca cu tin demasiado tema y prioridadnan, y tur hende ta ripiti cu tur ta importante. E resultado di esaki ta cu nada no ta bay aden cu forsa, pasobra no tin claridad riba kico ta prioridad.
El a duna como ehempel e “roadmap” cu Corsou tin, cual ta consisti di 100 punto di accion cu mester ser logra, pero no tin capacidad pa cubri tur. El a remarca cu e miho manera ta pa scoge un grupo di accion chikito esencial pa logra un declaracion contabel aproba, y traha consecuentemente riba dje.
Esaki ta indica cu e solucion no ta solamente tecnico, pero tambe strategico. El a enfatisa cu e islanan mester duna prioridad na e cosnan cu ta fundamental pa stabilidad financiero, y tene claridad riba e rumbo cu ta ser sigui.