Desde inicio di aña nos tabata testigo di e cambionan mundial cu ta tumando lugar na un velocidad impresionante. Relacion di amistad y colaboracion, di aliado di como 80 aña a cambia den algun luna den relacion economico venena, y sospecho grandi entre partnernan den colaboracion militar; tur esaki conduciendo na incertidumbre y principalmente perdida di confianza entre e aliadonan aki. Nos ta enfoca aki specialmente entre Canada y Estadonan Uni, cu a cuminza un guera economico cu casi henter mundo.
Aki tin anto algo cu a cambia pa semper: e confianza cu tabatin durante henter e periodo desde Segunda Guera Mundial; e no ta existi mas y tampoco lo bolbe. Esey pa un motibo simple: e structura politico Mericano ta permiti poder presidencial casi ilimita, loke ta haci cu e actual presidente por a cuminza implementa su menazanan economico contra amigo y enemigo, cu a desemboca den menaza fuerte di agresion abierto, entre nan di anexion teritorial. Esey riba su mes ta di otro nivel cu menaza di medida economico, sigur contra supuesto pais aliado, manera Canada y Dinamarca. No tin ningun señal cu presidente Trump y su gobierno lo cambia di tono den e asuntonan aki. Esey ta implica tambe cu loke e gobierno aki por crea den 4 aña di gobernacion lo no ta facil pa un gobierno adversario deshaci, ademas cu cuatro aña despues e mesun equipo aki por bolbe na poder, si acaso nan no keda di biaha na 2028. Ningun acuerdo tin valor ora un gobierno no ta respeta reglanan basico di derecho internacional, ni esun cu nan mes firma, corda esun cu otro gobierno firma.
Esey a crea un ambiente den cual cera acuerdo cu un gobierno asina tin poco sentido, pasobra e confianza no t’ey cu lo tin cumplimento cu loke ta acorda. Den e sentido aki ta absurdo pa gobierno Mericano desea di cera acuerdo economico bilateral cu otro pais, mientras nan palabra talvez tin validez den e camber den cual ta cera e acuerdo, pero yegando na porta ya caba por sospecha cu eventualmente, dependiendo di conveniencia, ta anuncia cu a cambia di opinion y ta haci algo completamente contrario.
E situacion aki naturalmente no a keda sin consecuencia. Envez cu e otro paisnan desaroya, manera esunnan reuni den G7, yega individualmente na pidi fabor na presidente di Merca, tur a cuminza busca colaboracion mas intensivo cu e otronan di cual en todo caso nan tabatin e confianza cu nan por cera acuerdo di colaboracion valido y respeta a traves di tempo, di ambos banda. E desaroyo aki tabatin consecuencia positivo pa e paisnan aki, cu a logra haya mas vista riba nan perspectiva economico, compensando pa e perdida di nan relacion economico cu Merca.
Den e caso particular di Canada esaki a conduci na medida strategico di proteccion di nan interesnan, alehando mas tanto posible di e relacion economico cu Merca, cu te awe ta encera e lazonan mas estrecho den mayoria di sector. E consecuencianan ta pa economia Mericano tambe, ya cu por ehemplo den sector agricola varios contrato cu e pais tabatin pa exportacion di producto, a bay perdi y a pasa pa Canada. No pasobra Canada ta mas barata pero, importante, ta mas confiable y ta entrega na tempo, manteniendo criterio di calidad pa, por ehemplo, no uso di fertilizante prohibi o material geneticamente modifica; y sin peligro di wega na ultimo ora di nan gobierno imponiendo mas medida anuncia via social media e dia anterior. Simplemente, Canada, y varios otro pais no ta acepta e tipo di imposicion – casi di pirata – aki den relacion economico, unda nan por tin alternativa.
Asina den poco tempo e perspectiva politico-economico na mundo a cambia. Mientras gobierno di Trump a kere cu talvez gobiernonan lo bin na rudia pa roga pa deal faborable, lo contrario ta sucediendo. Mayoria di otro pais ta busca con pa haci negoshi na otro lugar, segun cu nan por. Esey caba tin bastante efecto riba economia Mericano, cu awor ta mustra cu e supuesto ‘autarquia’ di economia Mericano ta nada mas cu un soño bunita, cu pronto por converti den un pesadiya completo. Agricultura na e pais ta lidia cu cosecha cu ta keda para unda e ta, sin trahador pa haci e trabao, pa motibo di e accionnan implementa pa expulsa trahadornan indocumenta y hasta esnan cu papel. Contratonan ta keda cancela y cera cu pais manera Canada y Brasil, cu si por entrega na tempo y sin problema cu autoridad na frontera, cu ta cambia segun cu e presidente a drumi bon of no e marduga anterior. E asunto principal den hopi di e transaccionnan comercial aki no ta prijs, sino confianza cu e partner comercial ta cumpli cu acuerdo. Merca no ta den e categoria ey mas.
E desaroyo aki ta creando un situacion nobo pa nos isla tambe, aunke cu lo tuma un periodo mas largo pa mira e consecuencianan, negativo pero talvez tambe positivo. E colaboracion mas estrecho entre Canada y Union Europeo por conduci tambe na mas colaboracion entre e teritorionan cu lazo Europeo den Caribe y Canada. Como teritorio insular Caribense nos ta pertenece na un nacion, parti di e grupo aki, pero por lo pronto nos lazonan economico mas importante ta keda cu e pais di e alumno ‘bully’ cu tin henter e scol teroriza. Maneha cu cautela y planea pa lo peor ta importante actualmente. Pero pa futuro, planea cu un base di esnan cu por confia lo ta esencial, sigur si na Merca un regimen autoritario bira un realidad permanente.