default

Fin di juli a surgi un situacion na Mangel Halto unda por a mira trabao di cobamento riba costa di Mangel Halto pa instala palapa. Mesora comunidad a bati alarma y a expresa nan frustracion pa loke nan a considera un otro proyecto cu ta kita di nos recursonan natural.

Bon Dia Aruba a reporta pa prome biaha tocante e situacion dia 23 di juli. Subsecuentemente, Aruba Conservation Foundation (ACF)—cual den colaboracion cu Aruba Tourism Authority (ATA) a lansa e proyecto aki—a ofrece nan banda di medaya riba e situacion na Mangel Halto y pakico a lansa e proyecto aki.

E organisacion a splica e tempo ey cu e situacion di bishitante na Mangel Halto ta poniendo mas presion riba e matanan di mangel, cual ta matanan protegi pa ley y ta forma un parti integral den naturalesa di nos isla. A nota cu e aumento grandi di bishitante local y internacional na e area akinan a causa hopi daño na e mangelnan pasobra personanan tabata bay den e mangelnan pa asina busca sombra di solo, asina destrosando habitat di por ehempel e soldachi (Fiddler Crab), ta colga tasnan y serbete na e ramanan di e mangel, y ta laga atras mas sushi ainda den e raiznan di e mangelnan.

Pa motibo aki, e proyecto aki tabata enfoca principalmente na e renobacion di e palapanan y gazebonan na Mangel Halto como parti di un colaboracion primordialmente dirigi na reduci e impacto humano riba e sitio ecologicamente sensitivo akinan, y asina maneha bishitantenan activamente y crea espacio pa naturalesa. Tambe e tabatin e meta pa renoba e palapanan deteriora riba lama y riba e costa, e brug, e trapi, y ultimamente e dek, den un manera cu ta mas alinea na metanan di conservacion y sostenibilidad a termino largo.

ACF a subraya cu e proyecto aki a pasa den comunicacion cu e comunidad bisindario—unda localidadnan di e palapanan a ser scogi cu sugerencia y den presencia di representantenan di e comunidad—y a considera varios aspecto y medida pa por ehecuta e proyecto aki di manera mas sano pa hende y naturalesa. Pa cual ta e medidanan aki, ACF a clarifica lo siguiente:

  • A reduci e number total di palapa, y no a bin cu mas palapa. Actualmente tin dos palapa menos cu loke tabatin prome.
  • A kita e structura reduntante. Esakinan ta resto di proyectonan bieu manera beton, trapi cu no ta ser usa y otro tipo di materialnan cu no tin funcion util mas.
  • A realoca e palapanan pa areanan menos ecologicamente sensitivo: a kita palapa di area unda cu tin mata ta crece pa asina mester stop di corta e mata y laga vegetacion natural pa regenera, trahando mas espacio pa naturalesa.
  • A realoca e palapanan riba costa mas leu di e liña di costa pa reduci e chens cu sushi ta cay di biaha den lama.
  • A restaura habitat costero door di crea mas espacio na e costa pa especienan costal manera e Sternchi of Bubi por unabes mas cuminsa usa e costa pa broei den futuro. Por observa caba Sternchinan den e area.
  • A diseña e palapanan cu un fundeshi fuerte y solido pa por wanta e biento costero fuerte y asina garantisa e siguridad di bishitantenan, mientras a incorpora cu e parti ariba di e palapa por facilmente ser manteni sin mester atrobe stroba e fundeshi of e naturalesa cu ta rond di e palapa.

Aunke sigur a duna mas clarificacion riba e proyecto, ainda a keda par pregunta cu te ainda no a haya contesta. Bon Dia Aruba a acerca ACF cu e preguntanan aki, incluyendo tocante e cobamento den calichi. Den e edicion aki nos kier a tuma e oportunidad pa profundisa un poco mas riba nos preguntanan tocante e situacion actual.

Despues di a publica ACF su respuesta siman pasa, por a nota cu en general lectornan tabata insatisfecho cu loke ACF tin di bisa tocante e situacion, ya cu esaki no a atende e frustracion principal cu pueblo tabatin pa cu e proyecto aki, esta e cobamento den calichi. Manera un usuario a nota: “E punto tabata cu ta usa heavy equipment ribe baranca. Baranca no ta solid, cu impacto por hasi mas danjo cu bon. Si waak bon na rand di baranca tin pida ta los cu tempo for di costa. E impacto di machine por hasi e area rond zwak. E problema no ta e palapa ariba su mes, si e manera cu kier construi fundeshi.”

Nos prome pregunta tabata dirigi precisamente riba e preocupacion aki. Manera a menciona den nos edicionnan anterior tocante e tema aki, e suelo di calichi cu tin riba costa di Mangel Halto ta fragil y construccion continuo riba dje por crea un situacion peligroso pa bishitantenan di e playa, por ehempel si e bira demasiado zwak y kibra cay. Esaki no ta un preocupacion sin base, ya cu nos a mira caba un incidente unda un pida di e costa a cay den lama. Ademas, den un video publica riba Facebook, por a mira cu e cobamento di calichi a laga algun crack den suelo. Bon Dia Aruba a trece e puntonan aki dilanti cerca ACF, unda a puntra pa verificacion si en berdad tin un riesgo pa e stabilidad di e suelo si pone mucho presion riba e calichi. Ademas a puntra ki sorto di riesgo esaki por trece na e habitantenan mes cu ta biba na den e area, ya cu tambe a mira algun usuario bisa cu e cracknan aki por stroba e fundeshi di casnan situa na banda.

Un otro pregunta cu nos tabatin ta encera e ehecucion di e fase aki di e proyecto. Manera ACF a menciona den nan comunicado, e proyecto aki ta un colaboracion financia pa ATA y maneha pa un empresa di ingenieria contrata, cual a surgi via Facebook di ta JEB Construction Aruba.

Bon Dia Aruba a manda pregunta di den ki manera e partidonan envolvi ta sigurando cu esnan ehecutando e trabao ta tumando cuido pa preveni (mas) destruccion. E pregunta aki ta bin pa via di algun reaccion riba red social tocante e cobamento den calichi, pero tambe pa via di e daño cu esaki ta causando pa e naturalesa cu ta rondona. A nota den un video publica pa activista Nigel Maduro raiznan den tera kibra y al menos un mata di kwihi destrui pa via di e uso di heavy equipment. Ta parce cu a pesar di tin e intencion di protege naturalesa, e proyecto aki a resulta den otro tipo di destruccion, cual ta laga di puntra kico ta e sentido si no por sigura cu e trabao no ta crea mas of otro tipo di problema? Ki sorto di vigilancia of control por ser implementa pa situacionnan asina no pasa?

E renobacion na Mangel Halto a cuminsa na november 2022 como parti di un proyecto multi annual, cual a surgi principalmente pa via di casonan di vandalismo di palapa cu a tuma luga. E tempo ey, ex-minister di Turismo Dangui Oduber a menciona cu a pidi pa cooperacion di Cuerpo Policial (of KPA) pa vigila. Cu esaki ta bin e pregunta si KPA tambe por hunga un rol pa vigila con trabaonan di construccion ta cana, specialmente den areanan publico y ecologicamente sensitivo. Den nan respuesta pa e situacion na Mangel Halto, ACF a enfatisa cu ta conta riba e comunidad di Aruba pa ta e wowo y e oreanan di naturalesa y avisa di cualkier problema na momento cu e ta pasando. Y aunke esaki ta berdad, mester menciona tambe cu autoridadnan tambe tin, of tin mas responsabilidad pa sigura cu problemanan no surgi.

Nos ta manda e preguntanan aki pa no solamente ACF pero sino na tur instancianan envolvi y ademas pa e autoridadnan riba nos isla. Ta birando cla cu perspectiva publico ta cambiando pa loke ta e tipo di proyectonan aki y por mira cu tin un demanda creciente pa no solamente transparencia sino tambe accion adecua y control for di esnan cu mas experticio y mas responsable pa e maneho di nos areanan stima. Bon Dia Aruba lo keda atento na cualkier reaccion of contesta y lo sigui brinda nos lectornan mas informacion.