Aruba ta sigui traha riba reforma y haci su sistema di cuido medico mas sostenibel den e periodo binidero. E ultimo Uitvoeringsagenda en uitvoeringsrapportage Landspakket Aruba 2025, cu ta cubri e periodo di 1 di october 2025, te cu 31 di maart 2026, ta duna bista riba e progreso, retonan, y medidanan plania dentro di e tema di cuido di salud na Aruba. E enfoke ta riba garantisa cuido di salud accesibel, di calidad halto y pagabel, cu un enfasis mas fuerte riba prevencion, cuido primario y control di gasto.
E reformanan di cuido di salud ta basa riba e Acuerdo di Cuido di Salud (Zorgakkoord), cu a keda firma na juli 2023. E acuerdo aki ta basa riba investigacion extenso riba e eficiencia, efectividad y financiamento di e sector di cuido di salud di Aruba. E ta sirbi como guia pa proyecto y programanan cu no solamente ta mehora calidad y accesibilidad di cuido pero tambe ta contribui na sostenibilidad di e sistema a largo plaso.
Di acuerdo cu e agenda di implementacion, un modelo di pronostico financiero a ser desaroya cu ta permiti maneho multianual di gastonan di cuido di salud. E modelo aki ta ofrece esnan cu ta traha politica un miho bista riba e alocacion di recursonan y e consecuencianan financiero di escogencianan di politica. Esaki ta representa un paso importante pa control di gasto structural den cuido di salud.
Un componente central di e reformanan ta mehoracion di colaboracion entre cuido primario y secundario. Miho coordinacion mester zorg pa pashentnan ricibi cuido apropia na e lugar corecto mas frecuente, reduciendo asina referencia y hospitalisacion innecesario.
Den e cuadro aki, a desaroya protocolnan pa regreso y referencia. Cinco protocol a keda estableci door di e Instituto di Calidad y lo mester a drenta na vigor formalmente na fin di 2025. E protocolnan aki mester sostene dunadornan di cuido di salud den tumamento di decisionnan di referencia cla y bon funda, cu e meta pa mehora e calidad y eficiencia di cuido. Monitoreo lo inicia na comienso di 2026, basa riba indicadornan di rindimento cu mester ser estableci, sigui pa un evaluacion durante transcurso di 2026.
Ademas, e sistema di contratacion pa cuido primario ta na su luga caba. E sistema aki mester contribui na acuerdonan mas transparente entre dunadornan di cuido y aseguradonan y na miho control di gastonan di cuido. Un modelo nobo di contratacion ta ser desaroya pa cuido secundario, cu plannan anterior ta ser revisa a base di bista nobo. Un plan di ehecucion ta programa pa 2026.
Un otro enfoke importante ta reduci e presion riba camanan di hospital pa pashentnan interna. E agenda di implementacion ta enfatisa e importancia di mehora acceso na cuido di rehabilitacion, pa asina pashentnan por transiciona mas lihe y efectivamente despues di hospitalisacion.
Den e cuadro aki a traha un plan di accion pa crea un opcion di rehabilitacion na Aruba. Aunke ainda ta evaluando te na ki grado sosten tecnico di Hulanda ta necesario, e paso aki ta ser considera esencial tanto pa cuido di pashent como pa control di gasto. Estadianan mas cortico den hospital por contribui na un uso mas eficiente di capacidad di cuido di salud scars.
Prevencion ta birando un componente cada bes mas importante di politica di cuido di salud. E agenda di implementacion ta enfoca significantemente riba atende malesanan no-transmisibel (NCD), manera obesidad y diabetes, cu ta pone un peso significante riba e sistema di cuido di salud y salud publico.
Programanan di intervencion trempan pa obesidad a ser expande den añanan recien, pero mas aumento a resulta compleho. Financiamento structural di intervencionnan di estilo di bida combina (GLI) ta trece un reto particular. Di acuerdo cu e rapport di implementacion, legislacion actual no ta duna suficiente espacio pa financia e programanan aki di un manera sostenibel a traves di seguro di salud. P’esey ta buscando conseho huridico externo pa identifica solucionnan potencial.
Cuido di diabetes tambe ta hayando atencion adicional. Aruba ta comprometi cu un enfoke multidisciplinario, den cual dunadornan di cuido medico di diferente disciplina ta colabora mas intensivo. Esaki mester conduci na miho tratamento di complicacionnan relaciona cu diabetes, manera herida y amputacion, y na prevencion di trayectonan di cuido mas serio, incluyendo dialisis. E plan di proyecto a keda completa, y implementacion di e enfoke aki ta programa pa 2026, cu un evaluacion na 2027.
Ademas di cambionan di sistema y proceso, atencion ta ser duna na e sostenibilidad di personal di cuido medico. E agenda di implementacion ta menciona explicitamente ampliacion di e programa di training di dokter di cas como un medida pa fortalece cuido primario. Door di haci posicionnan di training adicional disponibel riba e nivel di personal, Aruba tin como meta pa eventualmente forma suficiente dokter di cas pa cumpli cu e demanda di cuido.
E ehecucion di e expansion aki ta canando den fase y mas poco poco cu inicialmente a planea. No obstante, e medida ta ser mira como un inversion importante den futuro di e sector di cuido di salud, specialmente den luz di un poblacion cu ta embehece y e demanda creciente pa cuido.
Garantia di calidad ta un tema cu ta ripiti den e reformanan. E Instituto di Calidad ta hunga un rol central den esaki, incluso den establece protocolnan di cuido. Na mesun momento, a sali na cla cu e instituto su capacidad y mandato institucional ta rekeri mas fortificacion.
P’esey ta plania pa realisa un rapport tocante e desaroyo y fortalecemento mas aleu di e Instituto di Calidad. E rapport aki mester duna bista riba e pasonan necesario pa trece e instituto na e nivel desea, pa e por contribui efectivamente na mehoracion di calidad y supervision dentro di e sector di cuido di salud.
Reformanan den e sector di cuido medico no ta isola, pero ta forma parti di acuerdonan mas amplio entre Aruba y Hulanda dentro di e Landspakket. Sostenibilidad financiero ta un principio central. E agenda di implementacion ta enfatisa cu un miho maneho di gastonan di cuido di salud ta necesario pa tene cuido di salud accesibel y pagabel pa futuro generacionnan.
E racionalisacion di tarifanan, incluyendo pa testnan di laboratorio, y e implementacion di legislacion pa loke ta trata remedinan den paki ta ehempelnan di medidanan cu a ser implementa caba. Hunto cu e modelo di pronostico, e pasonan aki mester contribui na un control mas grandi riba gastonan di cuido di salud.
E periodo binidero lo ser domina pa ehecucion, monitoreo, y ahustacionnan pa e sector di cuido di salud di Aruba. Aunke a haci progreso den varios area, e rapport di implementacion ta mustra tambe cu algun proceso ta experimentando retraso debi na retonan legal, financiero of organisatorio.
Sinembargo, e ambicion ta keda: un sistema di cuido di salud di calidad halto, accesibel y sostenibel, cu un enfoke fuerte riba prevencion y cuido apropia. E colaboracion dentro di e Landspakket y e Acuerdo di Cuido di Salud ta brinda e cuadro den cual Aruba gradualmente ta trahando pa un sector di cuido medico cu ta prueba di futuro.



