Desempleo mas halto bao di hubentud, compara cu e cifra di desempleo en general ta preocupante pero no ta algo excepcional na mundo, y na nos isla tampoco. Pero e hecho ey no mester ta motibo pa keda sin dedica atencion na e fenomeno cerca nos. Esey ta loke e estudio di Banco Central di Aruba a haci, di cual tabatin un resumen extenso den nos edicion di ayera. E analisis, su metodo y e instrumentonan usa ta duna e posibilidad pa haci comparacion cu otro pais den nos region y otronan. E resultado di e analisis ta cu Aruba ta score bon entre e paisnan den region, pero ta denun posicion menos faborable compara cu paisnan desaroya manera Hulanda o Merca. Esaki no ta un sorpresa pero ta laga nos cu algun pregunta, cu mas bien ta toca algun aspecto di e situacion specifico di hoben emplea o desemplea local mes. E motibo ta cu e estudio, pa e acercamento cu esaki a haya, no ta trata loke ta haci e situacion di e trahador local hoben mas vulnerable ainda y cu den nos realidad economico no mester ignora. Loke nos lo indica ta tampoco tarea pa un investigacion manera esun aki, sino cu e ta asunto cu gobernacion lo mester atende cu plan concreto di mehoracion general di e condicionnan bao di cual nos hobennan ta biba y traha.
Un promer aspecto asina ta e situacion di pago di e hoben cu ta traha. Salario minimo ta hunga un papel importante aki, pasobra e hobennan emplea, specialmente esnan bao di 18 aña, no tin derecho riba e salario minimo legal. Riba su mes esey no ta algo excepcional, tin mas pais, manera Hulanda mes, cu tin un salario special limita bao di 21 aña y ta te na e edad ey e salario minimo completo ta bira obligatorio. Nos no ta bay debati aki si 18 o 21 aña ta mas husto como edad pa salario minimo completo; excepto un consideracion cu ta mas bien un opinion: si bo por vota cu 18 aña, pakico bo no por cobra salario minimo completo? Den e sentido ey Aruba ta OK, pero e hecho cu no a regla un nivel di salario legal pa esnan den e edad bao di 18 aña ta parce nos un eror grandi. Den e modelo Hulandes si tin salario minimo regla pa e edadnan aki, y ademas esaki tin cierto relacion cu e continuacion di educacion obligatorio. Bo por traha, pero bo tinbo dia obligatorio semanal pa bay scol ainda. Ademas a percura pa e formanan di educacion adapta y continua pa e gruponan aki, loke ta un intento pa garantiza cu nan ta mihor prepara pa drenta mercado laboral.E sistema Hulandes tin como obhetivo pa descurasha hoben pa bay traha na un edad unda pa nan mesun bon nan lo mester ta na scol ainda.Den e sentido aki Aruba ta den un tipo di epoca medieval ainda y talvez nunca nos gobernantenan lo yega na e concluion cu esey ta un bon sistema cu merece aplicacion localmente.Por cierto esaki ta un di e puntonan trata den e analisis referi, e seguridad di (mihor) empleo cu ta duna suficiente remuneracion pa por avanza den bida, pero no a toca e situacion specifico na Aruba pa loke ta con pa mehora, loke nos ta tratando aki.
E otro factor importante na Aruba, cu e estudio no ta trata, ta e presencia di un forza laboral indocumenta di un tamaño formidable pa un isla chikito asina, principalmente pa via di e presencia di un grupo grandi di migrante Venezolano. Esaki tin un influencia hopi grandi hustamente riba e tipo di empleo unda e hoben bao – y riba 18 aña – mas tanto ta competi. Esaki pasobra den hopi caso nan no a completa un estudioy ta busca trabao,entre otro den e sector y empresanany na e nivel unda nan mester competi cu e labor indocumenta. Esakinan tambe ta den un situacion vulnerable, sin garantia di salario completo.Aki nos por topa un situacion bastante complica: e empleado indocumenta ta barata pasobra por keda sin pag’e un salario completo, y ademas e empleador no ta paga impuesto ni prima social. E empleado hoben bao di 18 aña no tin derecho riba salario minimo completo y mester acorda algo cu e empresario, tambe pa loke ta pago di tur obligacion di impuesto y prima, cu tampoco ta garantiza. No ta asina dificil pa imagina cu den e competencia akie hoben local hopi biaha ta den un desbentaha compitiendo cu otro cu talvez tin mas edad y mas experiencia laboral.Probablemente e situacion aki por lo menos pa un parti ta splica e desempleo relativamente mas halto bao di hoben.
Falta di dato
E analisis di Banco Central ta menciona corectamente e falta di informacion estadistico mas detaya riba tereno laboral. Esey tin solucion pero ta costa bastante inversion cuningun gobierno kier a haci den ultimo 40 aña.Asina den futuro cercano tambe nos por keda specula tocante cierto situacion, sin por yega na conclusion a base di datonan confiable, detaya y continuo. Tin un solucion si y esey ta un sistema digital di dato comparti den henter gobernacion, a base di registro di empresa y organisacion, persona y propiedad inmobil, e registronan basico den gobernacion, cu mester pa trabao investigativo riba hopi tereno, tambe esun laboral. Nos no por keda depende di un solo encuesta laboral pa aña, pero ta ken ta bay convence gobierno?



