Awor nos sa pakico ta bisa esaki

E aparicion den publicidad di e carta cu director di departamento di Financia a manda pa  Informador a duna claridad pakico e tin e opinion cu situacion financiero di gobierno no ta alarmante. Ta duna bista riba un situacion dificil pa 2018, cu un deficit di 195  miyon florin, si nada no cambia den maneho. Pero ta pensa cu den linea general, pa 2017 entrada y gasto ta cuadra mas o menos cu presupuesto. Cu excepcion di 27 miyon florin cu a resta ainda pa cobra di e deal cu Valero, y 40 miyon di e compania FMSA, cu ta importa y distribui combustibel na Aruba, cu gobierno a pone pa bende e aña aki. Despues a anuncia cu no ta bende mas, cu consecuencia cu ey tin un buraco di 40 miyon caba den presupuesto.

Mientras cu nos no ta desafia e cifranan di e deficit pa 2018, nos ta kere cu e por ta hasta mas cu esey, ta dificil pa nos kere cu e cifranan pa 2017 ta asina color de rosa. Ya na 2016 caba Conseho Consultivo (Raad van Advies; RvA) a pronostica cu e entradanan di diferente tipo di  impuesto tabata demasiado optimista, ya cu nan tabata basa riba un crecemento economico exagera, relaciona cu reactivacion di e refineria. E echonan den e aña cu a transcuri a duna nan rason, pasobra practicamente nada a sucede na e planta y Aruba a drenta su di tres aña den recesion.  E Conseho a calcula e suma cu no lo drenta caha na Afl. 130 miyon. Ademas e crecemento economico hopi mas modera, si acaso nos por papia di crecemento mes pa e aña aki, lo tin su efecto negativo riba e entradanan di e fondonan manera AZV y SVb, cu pa ley gobierno mester compensa. Contal cu e panorama total pa e sector colectivo di gobierno, AZV, SVb y algun entidad mas, por ta mas negativo atrobe.

Te na e momento aki, cu cifranan di entrada en todo caso pa shete luna conoci, por bisa cu tanto loonbelasting, BBO, winstbelasting y impuesto riba importacion y e total di accijns (gasolin, cerbes, licor, tabaco) ta mustra di ta keda atras, no den comparacion cu 2016, pero si cu e proyeccion exagera basa riba reapertura di e refineria. Manera nos a comenta anteriormente, cobramento mas efectivo di diferente impuesto ta aumentando e entradanan compara cu 2016, pero e otro parti di e aumento, di e refineria, simplemente no t’ey.

Un ilustracion: loonbelasting ta aumentando compara cu 2016, y den e prome mita aña a acumula Afl. 135.1 miyon, mientras na 2016 a drenta den prome mita di aña Afl. 128.7 miyon. Sin embargo, tin proyecta pa henter 2017 Afl. 309.9 miyon, cu ta parce algo imposibel pa alcansa ainda prome cu fin di aña. Tambe BBO cu a acumula Afl. 52.3 miyon den prome mita di aña aki, mas cu e Afl. 46.5 miyon di 2016, pero remotamente aleha di e Afl. 124 miyon cu gobierno a laga pone den presupuesto 2017.

Y ainda nos no a papia di e exceso di gasto extra cu den tur aña di eleccion tur gobierno ta haci. Ta dificil pa nos kere cu tur e gastonan di campaña a ser paga pa sponsornan di partido berde. Y ta dificil pa kere tambe cu tur e contractnan cu nos a mira aparece riba medio social den ultimo lunanan tabata presupuesta caba. Ta te despues nos lo bin haya sa kico e daño total tabata. Nos ta spera cu nos no haya rason den tur esaki, pasobra e ora nos mester financia un debe grandi di 2017 tambe, prome nos yega na e problema di 2018.

Y kico realmente mester sucede awor aki anto? E gobierno nobo no por haci nada otro cu asumi e asunto manera cu e ta. Nos tin un ley di supervision financiero pa ehecuta, unda no ta nos mes ta supervisa, sino gobierno di Reino. Mester constata cu bao di e wowonan di e watchdog di Reino toch tabata posibel pa gobierno saliente haci tur e daño aki, principalmente pasobra no a ehecuta e restriccionnan palabra al pie de la letra. Manera ta e caso cu e gastonan di personal, unda Hulanda a exigi cu ta corta 5% pa aña riba e problema financiero mas grandi cu gobierno di Aruba tin. Kico a sucede? Gobierno berde a keda hunga cu medida inefectivo manera areglo di VUT, pero no tabata tuma medida mas drastico pa tene e gastonan aki bao control.

Na momento di despedida di e gobierno demisionario nos lo bay haya sa tambe ta cuanto hende di coordinador a keda nombra como empleado publico, a pesar di e zonidonan cu nos ta tende di esnan cu a haya promesa, pero cu finalmente no a cumpli cu nan. Si ta berdad cu loke nos a tende, cu ta Gobernador a para varios di e nombramentonan aki, anto nos ta aplaudi esey. Nada contra ningun hende personalmente, pero mester yega un fin na e fiesta di patronahe politico aki, cu nos como ciudadano simpel, mayoria trahando den sector priva cu tur riesgo di esaki, mester paga.