Como diez luna pasa, na comienzo di 2020, nos no por a ni imagina e situacion den cual nos ta awe, cerando un aña cu pa e gran mayoria di nos a significa un cambio negativo. Sea cu nos ta trahador o empresario, poco di nos por bisa cu nan a sali ileso di e crisis economico cu e pandemia di Covid-19 a causa mundialmente, y cerca nos tambe. E reaccion mundial tabata restriccion y hasta prohibicion di biaha, cu a elimina gran parti di transporte aereo, y riba su turno, a afecta nos pais grandemente como esun mas dependiente di turismo.

E consecuencianan di esey ta conoci y nos tur a presencia nan di cerca, cu gran parti di e sector hotelero paralisa. E daño economico tabata grandi, den perdida comercial, pero tambe den desempleo, anto esey den un pais unda no ta existi casi ningun compensacion pa desempleo. Mirando e situacion ey, mester a crea formanan di asistencia social ‘ad hoc’ pa por atende e situacion di diezmiles di persona desemplea, algo hamas experimenta den nos historia. Y ademas, e crisis a gara nos na un momento di mayor debilidad, pasobra nos tabata na rand di e abismo financiero. Cu mas di cuatro mil miyon florin na debe publico, cu como 250 miyon florin na pago di interes so caba, mas di 80 miyon florin pa aña pa paga e gastonan di e proyectonan PPP, tabata conoci tempran den e proceso cu nos opcionnan pa logra un salida riba nos mes tabata practicamente cero. E posibilidadnan di fia placa limita ey,tanto local como riba mercado internacional di mes lo a trece nos na mesa cu e partner pa ken nos gobierno tabata core: Hulanda. A tuma hopi luna promer cu finalmente a bay di acuerdo pa acepta e condicionnan di gobierno Hulandes, loke ta sigura algun cos importante, manera continuacion di e ayudo na desempleado y esnan cu a perde parti di nan salario, tambe den e aña nobo nos dilanti.

E disponibilidad di ayudo Hulandes a bin acompaña pa un serie di exigencia di reforma structural, cu mester percura, segun e intencion expresa pa gobierno Hulandes, pa den futuro nos pais ta mihor prepara pa e tipo di calamidad aki. Varios di e medidanan cu ta na caminda, tin en berdad como obhetivo pa duna nos economia mas flexibilidad y resiliencia den un proximo crisis, cu ohala no sucede si, naturalmente. Un di e medidanan mas strategico den esaki ta un cu ningun gobernante lo desea di discuti, pero cu sin duda algun lo subi mesa proximamente, y esey ta e reduccion di e aparato gubernamental. Di banda di oposicion a bin e critica, riba su mes corecto, cu aña ta cera y no tin presupuesto. Esey tin como motibo cu ta te na ultimo a yega na un acuerdo cu Hulanda, cu consecuencia cu ta den e proximo lunanan lo bay atende e tema di presupuesto, unda parlamento lo haya un proyecto di ley cu lo ta dicta caba pa e acuerdo entre e dos gobiernonan. Atrobe nos lo bay scucha e voznan den e partidonan politico cu ‘nos autonomia ta bay perdi’, pero tur esey lo ta en vano; ningun lo por kita e realidad ey for di caminda: pa varios aña nos maneho gubernamental lo no ta dicta pa deseonan politico local, sino pa e realidad economico/financiero nos dilanti, y e hecho cu e timon lo ta den man di gobierno di Reino.

Bisando esey, anto nos ta propone cu nos por sinta o para wak, pasobra tin ‘forza aheno’ ta dirigi nos pais pa nos, y cu nos no por ni mester haci nada? Esey absolutamente lo ta un conclusion eroneo, pasobra nos ta keda responsable pa crea e comunidad den cual nos ta desea di biba. Y esey ta implica cu nos mester keda critico, na tur nivel, riba loke ta sucede den e comunidad aki, pasobra supuestamente tur e cosnan aki mester mehora nos bida como ciudadano. Ora bao presion Hulandes lo bay mehora por ehemplo e servicio gubernamental, mester haci esey pa ‘e ciudadano’, anos… Pues ban logra algo tambe. Un ehemplo: awor tin un cambio di ley na Parlamento, pa cambia ley di admision y expulsion (LTU), pa acomoda e deseo Hulandes, cu esnan cu ta bin traha pa gobierno Hulandes o otronan den Reino, ta haya acceso pa ley (‘van rechtswege’) na Aruba pa nan famia. Nada contra esey, e mester tabata posible caba via un maneho positivo anticipando e cambio di ley, pero esey no a sucede ainda. Pero, cu esey nada no a mehora den e procesonan mal maneha di DPL y Dimas… Nos como ciudadano mester keda tolera cu nos mester warda lunas largo pa haya un permiso pa un empleado indispensable den un empresa, cu no tin na Aruba? Ki dia ta drecha algo pa nos? Ta aki ta unda nos mester para firme pa drecha cos den nos economia, no ‘pasobra Hulanda ta maha’ so.

E crisis ocasiona pa e pandemia aki a siña nos con facil nos bida bunita por cay den otro, di nochi pa mainta. Loke nos ta mester siña den e tempo nos dilanti ta: con dificil ta pa realmente drecha algo pa nos mes.