Despues di un proceso di casi 10 aña, actualmente tin un proyecto di ley den Senado Hulandes, Eerste Kamer, pa regla e asunto di un ‘geschillenregeling’ (areglo di disputa) entre gobierno di Reino y gobierno di e islanan den Caribe, cu ta entidad autonomo den Reino.

Nos redaccion tabatin un entrevista cu presidente di Staten, mr. Ady Thijsen, tocante e ley di Reino aki, cu no solamente a tuma tanto aña pa yega na un producto final, pero cu ainda a laga duda y insatisfaccion cerca principalmente e representantenan di e islanan. Sr. Thijsen tabata un di e figuranan central den e debate pa yega na e ley.

Nos motibo directo pa e entrevista tabata un carta reciente cu ministro encarga cu Asunto Interior y di Reino, Raymond Knops, a skirbi na Eerste Kamer, como su reaccion riba e obhecion cu vice-presidente di Raad van State, Thom de Graaf, a trece dilanti contra e amienda Thijsen c.s. E obhecion tin di haci cu e forma cu a scoge finalmente pa conforma e seccion special di Raad van State, cu ta un organo consultivo, cu lo bay atende e disputanan – estrictamente huridico – cu por surgi den toma di decision di gobierno di Reino. Banda di e miembronan di e seccion di ‘Advisering’ y representante di e islanan den Raad van State, lo nombra pa cada isla un representante cu yama ‘staatsraad’.

En corto e obhecion di e vice-presidente ta concerni su preocupacion si e miembronan aki lo tin suficiente independencia di nan respectivo gobierno. Knops no ta comparti e pensamento aki, principalmente pasobra e ta mira cu den e forma di nombra e miembronan tin suficiente garantia pa nan independencia, esta cu mientras ta e paisnan ta propone, ta finalmente gobierno di Reino ta nombra…

Thijsen: “Esaki ta mustra bon con den practica e cosnan aki ta bay. E ta realmente un gesto facil pa Knops, no dunando razon na e vice-presidente, mientras e asunto importante ta cu no a honra e mocion den cual a concretisa e puntonan clave pa e asunto. Esey tabata e mocion van Laar (2015), unda a establece e tres puntonan clave pa e organo cu mester a crea pa atende e disputanan. Eseynan ta cu e organo mester ta independiente, su veredicto mester ta imperativo (‘bindend’) y mester ta trata di disputa huridico. Pero e formula cu a aplica awor ta cu e veredicto ta ‘bindend’ pero si tin obhecion di peso considerable, gobierno di Reino por desvia toch di e opinion di Raad van State. Asina finalmente toch ta e partner grandi den Reino ta mantene e ultimo palabra.

E idea inicial di varios tabata pa duna e tarea aki na e corte superior (Hoge Raad) pero tabatin obhecion di e corte mes pa acepta e tarea ey. Esaki a keda concretisa den e mocion Herde/Yrausquin cu na 2010 a haya un mayoria den Tweede Kamer. E forma ey a keda elimina y tabata mira atrobe den direccion di Raad van State, cu e creacion di un seccion special (Afdeling Koninkrijksgeschillen).

Riba e pregunta si esey ta bay keda asina, no ta bin cambio mas riba esaki, Thijsen ta mustra realismo: “Den bida y den politica bo mester yega na compromiso. Y cu e ley ya den Eerste Kamer unda no por haci amienda, esaki e ta. Y ta mas cu cla cu Hulanda no tabatin gana di cede poder na e islanan poniendo e decision final den otro man. Mi sa cu e otro islanan no kier tende mes di e manera cu e cos aki a bay, pero ta dificil imagina un otro caminda di cana. Si pa algun motibo e proyecto di ley aki no logra pasa Eerste Kamer, nos ta bentando 10 aña di trabao afo y por cuminsa full di nobo. Mi tambe ta desapunta cu no a respeta e tres criterionan cu e tempo aya a haya un mayoria abrumador den Tweede Kamer, pero mi ta kere cu no mester laga tur e trabao haci bay perdi. En todo caso por bisa cu a concretisa loke articulo 12 a di Statuut ta prescribi.”