editorial.jpg

Banda di e bochorno encuanto e tereno otorga o no na ministro, menos atencion a bay pa e plannan di  e ministro encarga cu sector di agricola  y cria pa yuda libera  e productor di obstaculo. Un lastima, pasobra nos ta kere cu en berdad e plan aki merece atencion debido. Pensamento di ministro encarga cu agricultura y cria ta cu nos ta mira cu mundialmente ta existi un situacion unda siguridad pa alimento ta birando un problema mayor pa futuro. Esey ta berdad y lo tin su consecuencia tambe pa un pais manera Aruba, cu practicamente no tin un sector agricola di importancia. E tarea obvio ta pa nos haci loke ta posibel na Aruba pa contribui mas tanto posibel na un produccion local di cuminda. Riba e echo aki nos lo no tin tanto discusion, pero riba e siguiente preguntanan con ta bay haci’e si lo surgi un debate. Algo necesario y cu por ta fructifero tambe, basta nos enfoca riba e aspecto y problemanan clave.

Ora nos ta papia di aumenta produccion local di cuminda, tin dos aspecto importante pa tene na bista. Uno ta e problemanan clave cu e sector ta topa actualmente y dos: e pregunta si mester establece prioridad y cual nan lo ta anto. Pa cuminsa cu e problemanan clave, nos por señala cu tanto e productor profesional (algun) como esun mas hobbyista tin problema cu gasto halto di awa y di e otro insumonan necesario, manera simia, fertilisante, etc.  pa por opera na un costo total aceptabel. Problema di acceso na awa ta algo cu na nos opinion sigur por soluciona, lagando atras e actual metodo di transporta awa cu truck na un prijs bastante halto. Mester por ta posibel cu productornan registra, certifica, y debidamente controla ta haya acceso na awa via tuberia di WEB mes na un prijs subsidia, pa cual por uza e fondonan cu awor ta bay na transporte cu truck. Esaki ta talbes dies ton na un gasto di Afl. 35 pa cada cargamento. E fondonan cu awor ta bay na transporte por uza pa paga un subsidio riba e awa entrega na e productor directamente. Ademas esaki tin e bentaha cu e productor no mester inverti den tanki pa warda awa y tin awa di calidad superior. Tambe ta asina cu e servicio di transporte di awa no semper ta funciona bon pa motibo di daño na e trucknan, loke ta stroba entrega regular. 

Importacion liber di impuesto di insumo pa agricultura ta un bon opcion, den e sentido cu e ta duna gobierno oportunidad tambe pa reglamenta uzo di fertilisante y insecticida aproba, y restringi entrada di kimica dañino. Libertad di otro impuesto por ta un opcion tambe, pero lo mester ta obheto di bon analisis. Esaki pasobra mester bay wak exactamente con e empresa ta funciona, si e ta un eenmanszaak por ehemplo, of un NV of VBA, pa por determina kico ta e posibilidadnan di introduci incentivo via impuesto apto pa esaki.

E otro punto clave ta establece prioridad. Na nos opinion mester duna prioridad grandi na produccion di fruta y berdura y esaki pa varios motibo. Un di nan ta cu nos no tin tanto area di produccion mas pa produccion di grano basico y ademas nos no por produci e granonan cu nos ta come (trigo, maishi grandi). Loke Aruba por produci na grano basico na e momento aki lo no ta suficiente pa un dia di consumo nacional. Ta miho concentra riba produccion riba area chikito cu rendimento halto (horticultura). Un ehemplo bon ta e produccion di mushrooms cu hasta por produci pa exportacion. Tin henter un gama di berdura fini cu por produci na Aruba mes, sigur en bista di e mercado stabiel di restaurant y supermercado cu mester di e productonan aki. Loke si ta necesario ta continuidad den produccion, pasobra e cliente aki no por depende di entrega iregular. 

Otro sector cu no ta prioridad ta cria di bestia. No ta bisa esaki pa ofende ningun hende pero ta un hecho cu cria di bestia generalmente no ta posibel sin cuminda importa, na un prijs aceptabel.  Den e caso di cabrito y carne cu ta cana los rond y come di loke tereno di otro hende ta duna, esaki sin mas no por keda asina. Ley di antaño caba ta prohibi laga cabrito y carne cana los y haci daño na propiedad di  otro hende. E destruccion ecologico cu e bestianan aki ta ocasiona ta bon conoci y documenta mundialmente, y no ta pornada cu Parke Nacional Arikok tin como meta y compromiso pa percura pa e parke bira totalmente liber di cabrito, pa por duna proteccion adecua na e vegetacion. 

Ta di aplaudi cu e ministro ta tuma iniciativa pa yega na incentiva e sector agricola kitando obstaculo for di caminda. Ta di spera si cu e ta haya apoyo di su coleganan pa pone e recursonan necesario pa realisa esaki. Y ta necesario pa elabora un plan general cu ta tuma na cuenta entre otro e asunto y prioridadnan treci dilanti aki.