Whirlpool Corporation and Yummly team up to create smart cooking appliances through a series of over the air updates to both product software and the Whirlpool and Yummly Guided Cooking brand apps, at the CES Unveiled at CES International Sunday, Jan. 6, 2019, in Las Vegas. (AP Photo/Ross D. Franklin)

Aparatonan ‘smart’ conecta na internet ta yegando auto, frigidaire, termostat, coy hunga, y basicamente tur cos den cas. CES 2019, e show di aparatonan cu lo habri awe na Las Vegas, lo demostra varios di e productonan aki, incluyendo un forno cu ta coordina bo recetanan y un toilet cu ta flush cu comando di bos.

Cu cada aparato ‘smart’ adicional den bo cas, companianan por haya mas detayenan di bo bida diario. Algun di esaki por yuda avisonan yega cerca bo – cu mas precision cu nan lo por unicamente cu e celular cu bo tin den bo saco.

“Esaki ta vigilancia descentralisa”, segun Jeff Chester, director ehecutivo pa e Center for Digital Democracy, un defensor di privacidad digital basa na Washington. “Nos ta biba den un mundo unda nos ta mara na servicionan online cu ta keda, keto bay, acumula tur nos informacion.”

Sinembargo, te awo consumidonan ta mustra di ta dunando e aparatonan aki un bon acogida. E firma di investigacion IDC ta proyecta cu como 1.3 aparatonan ‘smart’ lo transporta mundialmente na 2022, dobel e cantidad na 2018.  Companianan ta bisa cu nan ta fabricando e productonan aki no pa haci caweta, sino pa conveniencia, maske Amazon, Google y otro socionan facilitando e inteligencia di e aparatonan por uza e detayenan cu nan colecta pa personalisa nan servicionnan y avisonan. Mayoria di biaha, consumidonan no ta pidi pa e caracteristicanan specifico aki. “Nos ta purba di ta innovativo den maneranan cu e clientenan no ta pensa cu nan tin mester”, vocero di Samsung, Louis Masses, a bisa.
Chester a bisa cu consumidonan ta sinti e necesidad di competi cu nan bisiña ora nan cumpra aparatonan smart. El a bisa cu e conveniencia por ta ‘un droga poderoso pa yuda hende lubida riba e hecho cu nan ta wordo vigila.”

Mientras cu aparatonan cu comando di bos tipicamente no ta transmiti ningun data na server di compania te ora bo activa nan cu un ‘trigger’, manera ‘Alexa’ of ‘OK Google’. Pero aparatonan tin biaha a yega di scucha malo, y interpreta palabranan normal como un comando pa graba y manda combersacionnan priva. Hasta ora aparatonan traha bon, comandonan ta wordo warda pa un tempo indefini. Companianan por haci uzo di e data pa personalisa experiencianan – incluyendo avisonan. Mas leu di esey, combersacionnan den background por wordo warda cu e grabacionnan di bos, y por wordo mira mediante hacking of como parti di demanda of investigacion.

Ademas, sa kico tin den frigidaire ta parce inocente, pero si seguro haya acceso na e data, nan lo por cobra bo mas pa dieet no saludabel, ta adverti Paul Stephens, director di politica y defensa na Privacy Rights Clearinghouse na San Diego. Tambe el a bisa cu lo ta posibel pa deduci etnicidad basa riba e cuminda consumi.

Ya caba, autonan ‘smart’ a presenta problema. E firma di investigacion BI Intelligence ta calcula cu pa 2020, tres di cada cuater auto bendi rond mundo lo ta ‘smart’. Pero preocupacion a cuminsa lanta caba na China, unda fabricantenan di auto ta comparti detayenan di ubicacion di autonan cu gobierno.
Consumidonan por dicidi di paga e conexionnan aki. Nan tambe por vota cu nan cartera, segun Stephens. “Ami ta un creyente cu mas simpel ta miho. Si bo no tin mester di e asina yama ‘mehoracionnan’ aki, no cumpra nan” el a bisa. “Tin un hende cu en berdad tin mester di un frigidaire cu ta tene cuenta cu tur cos den dje y ta laga bo sa ora bo ta cabando bo lechi?”